Όσοι φοιτήσαμε στο Ελληνικό Γυμνάσιο, θα θυμούμαστε την ιστορία του Μιλτιάδη, του περίφημου Αθηναίου στρατηγού, ο οποίος νίκησε τους Πέρσες στον Μαραθώνα το 490 π.Χ. Η νίκη αυτή έγινε υπόδειγμα προς μίμηση για τον άλλο Αθηναίο πολιτικό, στρατηγό και ναύαρχο, Θεμιστοκλή. Ο Πλούταρχος μάς λέει ότι ο Θεμιστοκλής είπε εκείνο το περίφημο «ουκ εά με καθεύδειν το του Μιλτιάδου τρόπαιον», δηαδή «δεν με αφήνει να κοιμηθώ η νίκη του Μιλτιάδη». Με αυτήν ως πνευματική βάση, δυνάμωσε θεαματικά ο Θεμιστοκλής και δέκα χρόνια αργότερα (480 π.Χ.) στη Σαλαμίνα ο γενναίος Θεμιστοκλής νίκησε τους Πέρσες και τον μεγάλο Ξέρξη.
Οι αρχαίοι μας στο σημείο όπου νικούσαν τους εχθρούς έστηναν ένα αναμνηστικό μνημείο με τα λάφυρα των ηττημένων και το στόλιζαν με κάποιο κτίσμα. Έτσι το σημείο-σύμβολο αυτό θύμιζε την άξια νίκη τους. Επειδή στο σημείο αυτό οι Έλληνες καταδίωξαν, κατατρόπωσαν και κατανίκησαν τον εχθρό – επήλθε δηλαδή τροπή των πραγμάτων – το σημείο αυτό ονομάστηκε τρόπαιο. Κατ’ επέκταση, στους αθλητικούς αγώνες το κύπελλο που κατακτά ο νικητής μιας τέτοιας διοργάνωσης λέγεται και σήμερα τρόπαιο. Τον Ιούνιο του 2004, η Εθνική Ελλάδας νίκησε στον τελικό αγώνα του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος Ποδοσφαίρου και κέρδισε το βαρύτιμο τρόπαιο. Φέτος, το 2010, στο παγκόσμιο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου έχουμε τις κρυφές ελπίδες μας ότι το ένδοξο και λαμπρό τρόπαιο θα έρθει στην Ελλάδα μας!
Επίσης, στη γλώσσα μας λέμε ότι αυτός που έχει τα τρόπαια, ή έχουν στηθεί τρόπαια για τις νίκες του, λέγεται τροπαιούχος (δηλαδή κατέχει τρόπαια, όπως πολιούχος είναι αυτός που έχει την πόλη). Επίσης, αυτός που φέρει τρόπαια λέγεται τροπαιοφόρος. Από την άλλη μεριά, αυτός που προκαλεί αποστροφή είναι απεχθής και απαίσιος και λέγεται αποτρόπαιος: το αποτρόπαιο έγκλημα συγκλόνισε την πόλη.
Επίσης, στη γλώσσα μας λέμε ότι αυτός που έχει τα τρόπαια, ή έχουν στηθεί τρόπαια για τις νίκες του, λέγεται τροπαιούχος (δηλαδή κατέχει τρόπαια, όπως πολιούχος είναι αυτός που έχει την πόλη). Επίσης, αυτός που φέρει τρόπαια λέγεται τροπαιοφόρος. Από την άλλη μεριά, αυτός που προκαλεί αποστροφή είναι απεχθής και απαίσιος και λέγεται αποτρόπαιος: το αποτρόπαιο έγκλημα συγκλόνισε την πόλη.
Στην αγγλική γλώσσα τα τρόπαια προϋπήρχαν χιλιάδες χρόνια. Τον 16ο αιώνα κατάλαβε ότι τής χρειαζόταν μία τέτοια λέξη για να αναφέρεται στο τρόπαιο ή τα τρόπαια. Οι Λατίνοι πρώτα το οικειοποιήθηκαν ορθογραφημένο ως tropaeum (from Greek) τρόπαιον. Παίρνοντάς το, η αγγλική το «στραπατσάρισε» ορθογραφικά και το έκανε πνευματική... τροφή ως trophy = a monument of an enemy’s defeat. Λέμε: the winner received a silver trophy = Ο νικητής πήρε ένα αργυρό τρόπαιο. Η αγγλική, όμως, το μπέρδεψε με το ρήμα τρέφω.
Στα αγγλικά, ο τροφικός παραμορφώθηκε σε trophic. Έχουμε αγγλικές λέξεις όπως oligotrophic, autotrophic και διάφορες ορμόνες (hormones) ονομάστηκαν corticotrophic κλ.π. Έκαναν και τη λέξη τους... trophism = τροφισμός (;) και τη μετοχή... τους trophied! (δηλαδή τροφοδοτημένος ή τροπαιούχος;). Όπως και να έχει το πράγμα, οι αγγλόφωνοι αποκρυστάλλωσαν τις ελληνικές λέξεις τους αυτές – και δεκάδες χιλιάδες άλλες – και τις διατηρούν με αυτή πλέον την ορθογραφία, άσχετα εάν το trophic είναι οφθαλμοφανής ανορθογραφία και τα Λεξικά το ομολογούν.
Το μεγαλύτερο, όμως, τρόπαιο για τη φετινή χρονιά είναι το αυθεντικό τρόπαιο του Παγκοσμίου Πρωταθλήματος Ποδοσφαίρου, που θα φέρει το επίσημό του όνομα ως Trophy of FIFA – World Cup 2010. Το τρόπαιο αυτό από τον περασμένο Σεπτέμβριο κάνει το γύρο του κόσμου και θα επισκεφτεί 83 χώρες και θα καλύψει απόσταση ίση με τρεις φορές την περίμετρο της γης, ήτοι 138,902 χιλιόμετρα.
Στην Αθήνα θα βρίσκεται την Κυριακή του Θωμά, 11 Απριλίου 2010, και με πολλές και διάφορες εορταστικές εκδηλώσεις, όλοι μας θα ευχηθούμε η ελληνική μας ομάδα να επιστρέψει στην Ελλάδα από την Πραιτώρια της Νότιας Αφρικής δαφνοστεφανωμένη, τροπαιούχος και τροπαιοφόρος του 2010!
