Δύο συγγραφείς, ο Σέρβος Μάρκο Βιντοΐκοβιτς και ο Κροάτης, βοσνιακής καταγωγής, Μιλιένκο Γέργκοβιτς, ταξιδεύουν 20 χρόνια μετά την κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας με ένα κόκκινο Jugo, το απόλυτο σύμβολο του κοινού τους παρελθόντος, από τη μία έως την άλλη άκρη του αυτοκινητόδρομου, που άλλοτε ήταν γνωστός ως «Λεωφόρος της Αδελφότητας και της Ενότητας».
Στο ταξίδι στο παρόν, το παρελθόν και το μέλλον, από τη Σλοβενία έως την ΠΓΔΜ, μέσω Κροατίας, Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και Σερβίας, οι δύο συγγραφείς μιλούν για μύθους, αριθμούς, θύματα, πολέμους και όλα όσα συνθέτουν την ιστορία των σημερινών κρατών στο χώρο της πρώην Γιουγκοσλαβίας.
Σταματούν σε σημαντικές πόλεις της πρώην Γιουγκοσλαβίας και διηγούνται την ιστορία μιας χώρας που δεν υπάρχει και κρατών που οικοδομούν την ταυτότητά τους, αλλά και προσωπικές ιστορίες ανθρώπων, η ζωή των οποίων διαλύθηκε και σήμερα προσπαθούν να την ξαναχτίσουν στο χάσμα ανάμεσα σε δύο αλήθειες, εκείνη της πρώην Γιουγκοσλαβίας και εκείνη που προσφέρουν τα νέα κράτη.
Το ντοκιμαντέρ «The long road through the Balkans' History», σε σκηνοθεσία και σενάριο του Ζέλικο Μίρκοβιτς, είναι μία ιστορία δρόμου που ερευνά τις διαφορετικές εκδοχές της κοινής ιστορίας στην περιοχή και πως αυτές επηρεάζουν το παρόν και το μέλλον στα πολυτάραχα Βαλκάνια.
Οι δύο οδηγοί κοιτάζουν το κοινό τους παρελθόν και επιδιώκουν να κατανοήσουν πώς η ιστορία τους χώρισε, αλλά και να ανακαλύψουν πού τους οδηγεί το παρόν. Το Yugo συνταξιδεύει με φορτηγά, γρήγορα αυτοκίνητα και στις ατέλειωτες ουρές στους ελέγχους των συνόρων, ο Μιλιένκο και ο Μάρκο αντικρίζουν την κατάσταση στα Βαλκάνια. Τραγουδούν παλιά αγαπημένα τραγούδια της πρώην Γιουγκοσλαβίας, σχολιάζουν τις ειδήσεις στο ραδιόφωνο και κυρίως σταματούν για να ρωτήσουν όσους μπορούν να τους πουν πώς έφτασαν τα πράγματα ως εκεί.
Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες σκηνές του ντοκιμαντέρ είναι η άφιξη των δύο συγγραφέων στην περιφέρεια Μπρτσκο της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και η παρακολούθηση της διδασκαλίας της Ιστορίας σε αίθουσα γυμνασίου. Εκεί ο καθηγητής διδάσκει το μάθημα της Ιστορίας από τρία διαφορετικά εγχειρίδια.
«Και σήμερα, μετά από τόσα χρόνια από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, κάθε μία από τις χώρες, πρώην δημοκρατίες της, έχει τη δική της εκδοχή της ιστορίας. Έτσι, συμβαίνει, παιδιά της ίδιας τάξης του γυμνασίου στην περιφέρεια Μπρτσκο, στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη να διδάσκονται τρεις διαφορετικές όψεις της ιστορίας», δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος του ντοκιμαντέρ, Ζέλικο Μίρκοβιτς.
«Υπάρχουν η σερβική, η κροατική και η βοσνιακή πλευρά. Γι' αυτό ο πρωτότυπος τίτλος του ντοκιμαντέρ είναι, «Το μακρύ ταξίδι στην ιστορία», με τη λέξη ιστορία να επαναλαμβάνεται τρεις φορές, (στα σερβικά istorija, στα κροατικά povijest, στα βοσνιακά historija).
«Η ύλη για τα υπόλοιπα μαθήματα είναι ίδια, αλλά το μόνο στο οποίο δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν είναι το μάθημα της Ιστορίας. Το ίδιο συμβαίνει και στο Βούκοβαρ της Κροατίας, όπου οι Σέρβοι μαθητές διδάσκονται τη σερβική ιστορία και οι Κροάτες την κροατική ιστορία. Και εκείνοι έχουν την ίδια ύλη, στα υπόλοιπα μαθήματα και μόνον στην ιστορία διαφέρει», τόνισε ο κ. Μίρκοβιτς.
«Και φυσικά όλες οι χώρες έχουν τον ίδιο στόχο - να ενωθούν στη μεγάλη Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά στις μεταξύ τους σχέσεις δεν είναι ακόμη έτοιμες να κοιτάξουν το παρελθόν αντικειμενικά ή τουλάχιστον με κοινή οπτική», σημείωσε.
Στόχος της ταινίας είναι να καταδειχθεί, αντιμετωπίζοντας τις διάφορες απόψεις για τα ίδια ιστορικά γεγονότα, ότι δεν υπάρχει μόνο μία ιστορική ερμηνεία, αλλά πολλές. Μέσα από το μακρύ ταξίδι προβάλλεται ότι, βασικό στοιχείο για την ανοικοδόμηση κοινής ιστορίας, είναι ο ενστερνισμός της διαφορετικότητας των ιστορικών αντιλήψεων.
Στην ταινία του Ζέλικο Μίρκοβιτς, οι δύο συγγραφείς ταξιδεύουν στον αυτοκινητόδρομο που έφερε την ονομασία «Λεωφόρος Αδελφότητας και Ενότητας», σήμερα, όμως, κάθε χώρα ονομάζει διαφορετικά το δρόμο, που διέρχεται από την επικράτειά της.
Οι δύο πρωταγωνιστές ξεκινούν από το Μπλάιμπουργκ (αυστριακή πόλη, στην οποία το Μάιο του 1945 εκτελέστηκαν από το Γιουγκοσλαβικό Λαϊκό Στρατό δεκάδες χιλιάδες Κροάτες Ουστάσι, συνεργάτες των Ναζί και Σέρβοι και Μαυροβούνιοι Τσέτνικ), περνούν από το Ζάγκρεμπ, το Κούμροβετς, το Γιασένοβατς, το Βούκοβαρ, το Μπρτσκο, το Βελιγράδι, τα Σκόπια. Συνομιλητές τους -μεταξύ άλλων- είναι ιστορικοί, αρχαιολόγοι, δημοσιογράφοι και πολιτικοί, όπως ο πρώην πρόεδρος της Κροατίας Στιέπαν Μέσιτς και ο Βουκ Ντράσκοβιτς, ηγέτης του Σερβικού Κινήματος Ανανέωσης.
«Αποδείχθηκε ότι, το ταξίδι αυτό ήταν αναγκαίο για την ταινία και τη θεώρηση της πραγματικότητας, αλλά και του τρόπου, με τον οποίο αντιμετωπίζεται το παρελθόν. Αποδείχθηκε πως, αν και φαινόταν πως η ιστορία έχει ειπωθεί, ακόμη δεν έχει τελειώσει. Και ότι είναι αναγκαίο να μιλήσουμε ανοιχτά γι' αυτό.
«Η ταινία προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ στην Κροατία, Zagreb Dox, στις αρχές Μαρτίου και στη συνέχεια στο Βελιγράδι, στο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, Beldocs. Αποδείχθηκε ότι, το κοινό και στις δύο πόλεις αντέδρασε με πανομοιότυπο τρόπο, βλέποντας το ντοκιμαντέρ. Μπορώ να πω με ενθουσιασμό», ανέφερε ο σκηνοθέτης.
«Υπάρχει μεγάλη αλληλοκατανόηση μεταξύ των ανθρώπων της περιοχής, όσο κι αν ακούγεται παράλογο. Μοιράζονται την ίδια πολιτιστική κληρονομιά και με μεγάλο ενδιαφέρον παρακολουθούν τα πολιτιστικά και άλλα γεγονότα των χωρών της πρώην Γιουγκοσλαβίας», υπογράμμισε ο κ. Μίρκοβιτς.
«Σήμερα και πάλι ανοίγει η μεγάλη αγορά των 20 εκατομμυρίων ανθρώπων στην περιοχή και σιγά-σιγά κυριαρχεί το ενδιαφέρον, οι άνθρωποι να συνδεθούν γύρω από κοινές ιδέες και σχέδια. Και με τον τρόπο αυτό υλοποιούνται ευκολότερα και προωθούνται καλύτερα. Ωστόσο, αυτή δεν είναι η πολιτική των κρατών και πάλι ο πολιτισμός πρώτος διαπερνά τα εμπόδια», δήλωσε ο κ. Μίρκοβιτς.
Περιγράφοντας τις αντιξοότητες που συνάντησε στη διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας και στο ταξίδι των 3.000 χιλιομέτρων, ο Ζέλικο Μίρκοβιτς τόνισε ότι ήταν πολύ κουραστικό το γύρισμα με ένα Yugo στο δρόμο, το οποίο συνεχώς παρουσίαζε βλάβες.
"Αλλά, ακριβώς αυτό έδωσε στην ταινία μία ιδιαίτερη γοητεία και έφερε την ομάδα πολύ πιο κοντά. Το όλο εγχείρημα έμοιαζε με μία εκδρομή εργασίας ή ακριβέστερα θύμισε εθελοντικές δράσεις εργατών που ήταν κάποτε πολύ δημοφιλείς", σημείωσε.
Το ντοκιμαντέρ, μετά το Ζάγκρεμπ και το Βελιγράδι, θα παρουσιαστεί στο φετινό Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου στο Σαράγεβο και στη συνέχεια και σε διάφορες διοργανώσεις και θα προβληθεί από τηλεοπτικούς σταθμούς.
«Ελπίζω στη μακροβιότητα και επιτυχία της ταινίας», τόνισε ο κ. Μίρκοβιτς, ο οποίος συνεργάστηκε για τη δημιουργία του ντοκιμαντέρ με τον παραγωγό Ντούσαν Γκάγιτς και το SEETV που εδρεύει στις Βρυξέλλες.
Ο Ζέλικο Μίρκοβιτς είναι Σέρβος βραβευμένος σκηνοθέτης και παραγωγός. Εργάζεται στον τηλεοπτικό σταθμό της Βοϊβοντίνας, TV Vojvodina στο τμήμα ντοκιμαντέρ. Είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ντοκιμαντέρ. Έχει λάβει βραβεία σκηνοθεσίας για τα τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ (Old Man in His 26th, TV Vojvodina 2010)» και (Why for sculture, TV Vojvodina, 2009).
Επίσης, έχει λάβει βραβείο καλύτερης σκηνοθεσίας για το ντοκιμαντέρ «The 21st Second, στο Διεθνές Φεστιβάλ Aviation Motion Picture στη Βουδαπέστη και στο Διεθνές Φεστιβάλ «Ζλάτνα Μπούκλια» στη Βέλικα Πλάνα της Σερβίας. Μεταξύ των πολλών βραβείων που έχει λάβει σε διεθνείς οργανώσεις είναι και το πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ Euro Cities, στο Πόρτο για το ντοκιμαντέρ «The elders from Highlands» και το βραβείο πρωτότυπου σεναρίου για την ταινία «Muharem, music the eyes of life» στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου στο Πλοκ της Πολωνίας.
