Κείμενο: Ζερμαίν Αλεξάκη - φωτ: Θοδωρής Αθανασιάδης
Κάποτε ήταν περίβλεπτη για το φυσικό λιμάνι της, τα χρυσωρυχεία του Παγγαίου, τη στρατηγική θέση της, την πλουτοπαραγωγική κατεργασία του καπνού... Σήμερα η πλούσια αρχοντούπολη του παρελθόντος, καθώς είναι μια από τις πολυπληθέστερες πόλεις της Μακεδονίας, «φυλάττει» τις δικές της «Θερμοπύλες» προσπαθώντας να μετατραπεί σε αξιοζήλευτο τουριστικό πόλο έλξης με πολιτισμικό ενδιαφέρον, ατόφιο αρχιτεκτονικό πλούτο και ζωντανές ιστορικές μνήμες.
Η ανατολική πλευρά της παλιάς πόλης όπως τη βλέπουμε πηγαίνοντας προς Περιγιάλι - Παλιά Σφαγεία
Νόμιζα πως ήταν κι αυτή μια αποστεωμένη άχρωμη πόλη, όπως τόσες άλλες πρωτεύουσες νομών, θύματα του άναρχου πολεοδομικού μοντέλου που επικράτησε τις προηγούμενες δεκαετίες στη χώρα, θυσιάζοντας κάθε τι αυθεντικό στο βωμό του αστικού υδροκεφαλισμού. Ενας λόγος παραπάνω για την Καβάλα, αφού είναι η δεύτερη πολυπληθέστερη πόλη της Μακεδονίας και το μεγαλύτερο λιμάνι έπειτα από αυτό της Θεσσαλονίκης. Ωστόσο πρέπει να παραδεχτώ πως έκανα λάθος.
Οπωσδήποτε δεν λείπουν κι εδώ οι μονόχνοτες πολυκατοικίες, οι συνωστισμένοι εμπορικοί δρόμοι, το μποτιλιάρισμα, η ηχορύπανση, η κυκλοφοριακή συμφόρηση, το πρόβλημα της στάθμευσης...
Παρ' όλα αυτά η Καβάλα έχει ψυχή. Τη βλέπεις να ξεπροβάλλει αβίαστα σε κάθε γωνιά, να αναδύεται με ακατάβλητη δύναμη από τα βάθη του χρόνου και να σκιαγραφεί το πραγματικό πρόσωπό της.
Κομμάτια του οικιστικού πυρήνα εντοιχισμένα στη σύγχρονη ζωή θα συναντήσεις συχνά να ξεχωρίζουν ανάμεσα στα τσιμεντένια κτήρια, σαν παλιακά κοσμήματα μιας άλλης εποχής, με μια αισθητική που σεβάστηκαν ακόμη και οι αιώνες. Αλλοτε θα τα δεις εγκαταλειμμένα σαν σπαράγματα του χρόνου να στέκουν υπομονετικά περιμένοντας την ανθρώπινη φροντίδα κι άλλοτε αναπαλαιωμένα, μνημόνια της παλιάς ζωής, να τιμούν με την παρουσία τους την ιστορία τούτου του τόπου.
Ραντεβού στην παλιά πόλη
Ταξιδεύοντας στη νεότευκτη Εγνατία Οδό ίσως βιαστείς να προσπεράσεις τη μακεδονίτικη πολιτεία τραβώντας για τον προορισμό σου -τα έχουν αυτά οι ταχείας κυκλοφορίας οδικοί άξονες. Ομως σε βεβαιώνω πως αξίζει μια παράκαμψη για το κέντρο της πόλης. Μπορεί κάποια στιγμή να τεντώσουν τα νεύρα σου στο μποτιλιάρισμα των κεντρικών λεωφόρων. Ομως γρήγορα θα ξεχαστείς, καθώς οι διέξοδοι εδώ είναι πολλές και οι αποστάσεις μικρές. Ετσι σύντομα θα βρεθείς να χαζεύεις στο λιμάνι τα πολύχρωμα πλεούμενα που κουρνιάζουν δίπλα στην προβλήτα γεμίζοντας ζωγραφικά είδωλα τα σκουρόχρωμα νερά.
Αριστερά πάνω στη χερσόνησο της Παναγιάς, η παλιά πόλη σού γνέφει με νόημα. Αυτό το ραντεβού δεν πρέπει να το χάσεις. Βρες την εκκλησία του Αγίου Νικολάου κοντά στις Καμάρες και ανηφόρισε την οδό Πουλίδου. Σύντομα θ' αρχίσεις να αισθάνεσαι το μεστό παλιοκαιρίτικο άρωμά της να γλυκοσταλάζει στην ψυχή σου.
Η βουή του άστεως ολοένα θα ξεμακραίνει όσο θα ανηφορίζεις το λόφο, ενώ εσύ θα νιώθεις πιο απρόσβλητος και όλα θα φαίνονται από ψηλά, πιο μικρά και πιο ανώδυνα...
Μόλις περάσεις το Ιμαρέτ, αυτό το θαυμάσιο ισλαμικό αρχιτεκτόνημα που έχτισε ο Μεχμέτ Αλή το 1817 με τους αλλεπάλληλους τρούλους και τους μιναρέδες, θα αισθανθείς μια γεύση Ανατολής στην ατμόσφαιρα. Η ιστορία μάς θυμίζει πως οι Τούρκοι στρογγυλοκάθησαν εδώ στην «eski Kavala» (παλιά Καβάλα), όπως την έλεγαν, περίπου πέντε αιώνες, δηλαδή μέχρι το 1923 όταν με τη Συνθήκη της Λωζάννης και την ανταλλαγή των πληθυσμών ο οικισμός γέμισε πάλι Έλληνες.
Το κέντρο της Καβάλας είναι γεμάτο σφραγισμένες καπναποθήκες από την εποχή που το λιμάνι της είχε μεγαλύτερη κίνηση από αυτό της Θεσσαλονίκης Το Ιμαρέτ τα έχει «δει» όλα, καθώς έχει διατελέσει ιεροδιδασκαλείο, πτωχοκομείο, διδακτήριο, αναψυκτήριο, εστιατόριο και σήμερα στεγάζει ένα από τα διασημότερα και πιο ατμοσφαιρικά ξενοδοχεία του κόσμου!
Λίγο πιο πάνω, εκεί που η χερσόνησος στενεύει προς την άκρη της, μια μικρή πλατεία φιλοξενεί το σπίτι -σήμερα λειτουργεί ως μουσείο- και το μπρούντζινο άγαλμα του Αιγύπτιου πασά Μεχμέτ Αλή που γεννήθηκε στην Καβάλα και την ευεργέτησε. Σε αυτό το σημείο η θέα είναι εντυπωσιακή. Κρατάς ασφαλείς αποστάσεις από τη σύγχρονη πόλη, ενώ ταυτόχρονα την έχεις τόσο κοντά σου, σχεδόν κάτω από τα πόδια σου. Το μάτι ανοιγοκλείνει ανάμεσα στο πέλαγος, στο λιμάνι και στα μακεδονικά παράλια που χάνονται στο σύθαμπο του μακρινού ορίζοντα, σχηματίζοντας αλλεπάλληλες αφροκέντητες δαντέλες. Από την άλλη πλευρά ξανοίγονται οι ανατολικές ακτές.
Ο ναός της Παναγιάς ξεπροβάλλει αμέσως μετά, ενώ στην άκρη της χερσονήσου, δίπλα στο Δημοτικό σχολείο, δεσπόζει ο φάρος. Ομως πρέπει να γυρίσεις λίγο πίσω και να πάρεις το σοκάκι για το κάστρο, που στεφανώνει την κορφή της συνοικίας. Στο δρόμο σου θα συναντήσεις το τζαμί που χτίστηκε το 17ο αιώνα όταν η ακρόπολη μετατράπηκε σε φυλακή των αντιφρονούντων του σουλτάνου.
Ο ναός της Παναγιάς ξεπροβάλλει αμέσως μετά, ενώ στην άκρη της χερσονήσου, δίπλα στο Δημοτικό σχολείο, δεσπόζει ο φάρος. Ομως πρέπει να γυρίσεις λίγο πίσω και να πάρεις το σοκάκι για το κάστρο, που στεφανώνει την κορφή της συνοικίας. Στο δρόμο σου θα συναντήσεις το τζαμί που χτίστηκε το 17ο αιώνα όταν η ακρόπολη μετατράπηκε σε φυλακή των αντιφρονούντων του σουλτάνου.
Στις ντάπιες της ιστορίας
Το Κάστρο φαίνεται να εμφανίζεται στις σελίδες της ιστορίας επί Βυζαντίου όταν η Καβάλα είχε βαφτιστεί Χριστούπολη από τον Απόστολο Παύλο, καθώς ήταν το πρώτο ευρωπαϊκό πόλισμα στο οποίο έφτασε για να διαδώσει το χριστιανισμό.
Καταστράφηκε το 1391 και ανακατασκευάστηκε πάνω στα ερείπια, στις αρχές του 15ου αιώνα. Η οχυρωμένη ακρόπολη πέρασε πολλές φάσεις και δέχτηκε αρκετές προσθήκες ειδικά επί Οθωμανών. Η ιστορία της Καβάλας ωρίμασε εδώ, σε τούτο το καστέλι. Πάνω σε ερείπια αρχαίου περίβολου έχτισαν οι Βυζαντινοί τα πρώτα τειχιά του. Οι Τούρκοι κάνανε τα δικά τους. Μάλιστα το 1530 ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής επεκτείνει την οχύρωση, ορθώνοντας νέα στιβαρά τείχη, μέχρι χαμηλά στο λιμάνι. Από την ανατολική πλευρά φαίνονται καθαρά, ενώ από την πλευρά του λιμανιού χάνεις τα ίχνη τους, καθώς σε πολλά σημεία μοιάζουν να καταβροχθίζονται από την πυκνή δόμηση.
Το 1667 ο Τούρκος περιηγητής Ελβιγιά Τσελεμπί παρομοιάζει το σχήμα του «στερεότατου» οχυρού με αμύγδαλο, ενώ μας πληροφορεί πως η περίμετρός του μετριέται με 3.000 βήματα. Από την πρώτη στιγμή έπαιξε σπουδαίο στρατιωτικό ρόλο, ενώ μέχρι το 1880 ήταν παράλληλα και διοικητικό κέντρο στο οποίο ήταν εγκατεστημένοι Τούρκοι αξιωματούχοι.
Από τις επάλξεις του η σύγχρονη μεγαλούπολη αποκαλύπτει τα μυστικά της. Κάθε στιγμή σού ρίχνει και μια διαφορετική ματιά, άλλοτε ακτινοβολώντας κάτω από τον αιγαιοπελαγίτικο Ηλιο, άλλοτε λουσμένη με τα γλυκά χρώματα του δειλινού ή καθώς τρεμοπαίζει στα φώτα της νύχτας. Ο τσιμεντένιος ιστός της που ολοένα απλώνεται μακρύτερα, βυθισμένος μες στην αχλύ της μέρας, φαντάζει από ψηλά σιωπηλός κι ασάλευτος, παραδομένος στον παφλασμό του πελάγους. Μόνο η ζωηρή δραστηριότητα του λιμανιού υποδηλώνει τους γρήγορους ρυθμούς της πυκνοκατοικημένης πολιτείας. Από την άλλη το γραφικό οικιστικό σύμπλεγμα της παλιάς Καβάλας μοιάζει, προστατευμένο από το παρόν, να κατρακυλά άφοβα στα πόδια του κάστρου, του αιώνιου θεματοφύλακα της ιστορίας της, φρουρού μια άλλης, ξεχασμένης, πραγματικότητας...
Επιστροφή στις Καμάρες, το πιο πολυφωτογραφημένο σημείο μαζί με το Κάστρο, που σαν πύλη στο χρόνο σε επαναφέρει στην πραγματικότητα της πρωτεύουσας. Πρόκειται για μνημειακών διαστάσεων οικοδόμημα -αποτελείται από 60 αψίδες κι έχει μέγιστο ύψους 52 μέτρα-, χτισμένο το 16ο αιώνα από τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή πάνω στη θέση βυζαντινών τειχών. Είχε χρήση υδραγωγείου που υδροδοτούσε τους κατοίκους από μια πηγή στην κορφή του λόφου. Στην ανατολική πλευρά της πόλης βρίσκεται το παραδοσιακό καρνάγιο, ένα από τα μεγαλύτερα της χώρας, γνωστό και σαν «καλαφάτια». Εδώ, για αιώνες, οι εμπειρικοί μαστόροι δούλευαν το ξύλο των μακεδονικών δασών κι έχτιζαν τα γεροδεμένα σκαριά που αλώνιζαν τη Μεσόγειο. Αν και συρρικνωμένο πια, συνεχίζει να είναι σημείο αναφοράς για τους ντόπιους.
Νεάπολη, Χριστούπολη, Καβάλα
Πότε ακριβώς χτίστηκε η Καβάλα δεν είναι ιστορικά εξακριβωμένο. Ομως οι αρχαιολόγοι πιστεύουν πως ο αρχαιότερος πρόγονός της ήταν η Νεάπολη, την οποίαν ίδρυσαν Θάσιοι μαζί με έποικους Ερετριείς στη σημερινή θέση της για να αντιμετωπίσουν επιδρομές θρακικών φύλων. Η ισχυρή πόλη-κράτος υπήρξε μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας, όμως διατηρούσε την αυτονομία της κι έκοβε δικό της νόμισμα, τους αργυρούς στατήρες.
Το Κάστρο φαίνεται να εμφανίζεται στις σελίδες της ιστορίας επί Βυζαντίου όταν η Καβάλα είχε βαφτιστεί Χριστούπολη από τον Απόστολο Παύλο, καθώς ήταν το πρώτο ευρωπαϊκό πόλισμα στο οποίο έφτασε για να διαδώσει το χριστιανισμό.
Καταστράφηκε το 1391 και ανακατασκευάστηκε πάνω στα ερείπια, στις αρχές του 15ου αιώνα. Η οχυρωμένη ακρόπολη πέρασε πολλές φάσεις και δέχτηκε αρκετές προσθήκες ειδικά επί Οθωμανών. Η ιστορία της Καβάλας ωρίμασε εδώ, σε τούτο το καστέλι. Πάνω σε ερείπια αρχαίου περίβολου έχτισαν οι Βυζαντινοί τα πρώτα τειχιά του. Οι Τούρκοι κάνανε τα δικά τους. Μάλιστα το 1530 ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής επεκτείνει την οχύρωση, ορθώνοντας νέα στιβαρά τείχη, μέχρι χαμηλά στο λιμάνι. Από την ανατολική πλευρά φαίνονται καθαρά, ενώ από την πλευρά του λιμανιού χάνεις τα ίχνη τους, καθώς σε πολλά σημεία μοιάζουν να καταβροχθίζονται από την πυκνή δόμηση.
Το 1667 ο Τούρκος περιηγητής Ελβιγιά Τσελεμπί παρομοιάζει το σχήμα του «στερεότατου» οχυρού με αμύγδαλο, ενώ μας πληροφορεί πως η περίμετρός του μετριέται με 3.000 βήματα. Από την πρώτη στιγμή έπαιξε σπουδαίο στρατιωτικό ρόλο, ενώ μέχρι το 1880 ήταν παράλληλα και διοικητικό κέντρο στο οποίο ήταν εγκατεστημένοι Τούρκοι αξιωματούχοι.
Από τις επάλξεις του η σύγχρονη μεγαλούπολη αποκαλύπτει τα μυστικά της. Κάθε στιγμή σού ρίχνει και μια διαφορετική ματιά, άλλοτε ακτινοβολώντας κάτω από τον αιγαιοπελαγίτικο Ηλιο, άλλοτε λουσμένη με τα γλυκά χρώματα του δειλινού ή καθώς τρεμοπαίζει στα φώτα της νύχτας. Ο τσιμεντένιος ιστός της που ολοένα απλώνεται μακρύτερα, βυθισμένος μες στην αχλύ της μέρας, φαντάζει από ψηλά σιωπηλός κι ασάλευτος, παραδομένος στον παφλασμό του πελάγους. Μόνο η ζωηρή δραστηριότητα του λιμανιού υποδηλώνει τους γρήγορους ρυθμούς της πυκνοκατοικημένης πολιτείας. Από την άλλη το γραφικό οικιστικό σύμπλεγμα της παλιάς Καβάλας μοιάζει, προστατευμένο από το παρόν, να κατρακυλά άφοβα στα πόδια του κάστρου, του αιώνιου θεματοφύλακα της ιστορίας της, φρουρού μια άλλης, ξεχασμένης, πραγματικότητας...
Επιστροφή στις Καμάρες, το πιο πολυφωτογραφημένο σημείο μαζί με το Κάστρο, που σαν πύλη στο χρόνο σε επαναφέρει στην πραγματικότητα της πρωτεύουσας. Πρόκειται για μνημειακών διαστάσεων οικοδόμημα -αποτελείται από 60 αψίδες κι έχει μέγιστο ύψους 52 μέτρα-, χτισμένο το 16ο αιώνα από τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή πάνω στη θέση βυζαντινών τειχών. Είχε χρήση υδραγωγείου που υδροδοτούσε τους κατοίκους από μια πηγή στην κορφή του λόφου. Στην ανατολική πλευρά της πόλης βρίσκεται το παραδοσιακό καρνάγιο, ένα από τα μεγαλύτερα της χώρας, γνωστό και σαν «καλαφάτια». Εδώ, για αιώνες, οι εμπειρικοί μαστόροι δούλευαν το ξύλο των μακεδονικών δασών κι έχτιζαν τα γεροδεμένα σκαριά που αλώνιζαν τη Μεσόγειο. Αν και συρρικνωμένο πια, συνεχίζει να είναι σημείο αναφοράς για τους ντόπιους.
Νεάπολη, Χριστούπολη, Καβάλα
Πότε ακριβώς χτίστηκε η Καβάλα δεν είναι ιστορικά εξακριβωμένο. Ομως οι αρχαιολόγοι πιστεύουν πως ο αρχαιότερος πρόγονός της ήταν η Νεάπολη, την οποίαν ίδρυσαν Θάσιοι μαζί με έποικους Ερετριείς στη σημερινή θέση της για να αντιμετωπίσουν επιδρομές θρακικών φύλων. Η ισχυρή πόλη-κράτος υπήρξε μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας, όμως διατηρούσε την αυτονομία της κι έκοβε δικό της νόμισμα, τους αργυρούς στατήρες.
Ο αμυντικός ρόλος του λόφου της Παναγιάς υποβαθμίστηκε. Το Κάστρο σιώπησε οριστικά γύρω στο 1885 Η στρατηγική θέση της καθώς ένωνε τη Δύση με την Ανατολή, το φυσικό λιμάνι της, αλλά και η γειτνίασή της με τα χρυσωρυχεία του Παγγαίου και τα πλούσια μεταλλεύματα της Θάσου, εντοπίστηκαν γρήγορα από τους κατά καιρούς επιδρομείς, που την έβαλαν στο στόχαστρο και σε... πολλούς μπελάδες.
Οταν ο Φίλιππος Β' το 346 π.Χ. κατέλαβε τη Θράκη ήξερε για το χρυσάφι του Παγγαίου και χρησιμοποίησε την υποταγμένη Νεάπολη ως επίνειο της πόλης των Φιλίππων.
Και ποιοι δεν πέρασαν από εδώ... Πέρσες, Γότθοι, Νορμανδοί, Φράγκοι, Ενετοί, Σέρβοι, Βούλγαροι, Τούρκοι...
Οι αιώνες κύλησαν και η Νεάπολη έδωσε τη σκυτάλη στη βυζαντινή Χριστούπολη. Ο ρόλος της υπήρξε καθοριστικός όταν η περιοχή βασανιζόταν από τις επιθέσεις των Σλάβων (14ος αι.), αφού σαν άλλες «Θερμοπύλες» -έτσι τη χαρακτήρισε Γάλλος αρχαιολόγος- εξασφάλιζε με την άμυνά της την πρόσβαση στο μοναδικό δρόμο που ένωνε τη Θεσσαλονίκη με την Κωνσταντινούπολη.
Οι Τούρκοι την κατακτούν το 1387, ενώ δεν αργούν να φανούν και οι Βενετοί. Καβάλα ονομάστηκε στις αρχές του 16ου αιώνα από παραφθορά του τοπωνύμιου Σκάβαλα του Παγγαίου, σημαντική περιοχή της επαρχίας της αρχαίας Ηδωνίδας, γνωστή για τα μεταλλεία της. Στα μέσα του 19ου αιώνα με άδεια του σουλτάνου, η πόλη επεκτείνεται γύρω από το λιμάνι και αφήνει την eski kavala πάνω στο λόφο, συντροφιά με τις μνήμες της.
Σιγά σιγά άρχισε να υποβαθμίζεται ο αμυντικός ρόλος του λόφου της Παναγιάς και το καστέλι σιώπησε οριστικά γύρω στο 1885. Η τελευταία χρήση του ήταν από τα στρατεύματα κατοχής στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Στο μικρό θέατρο μέσα στο κάστρο πραγματοποιούνται σήμερα σημαντικές πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Οι παλιοί Καβαλιώτες θυμούνται τις σχολικές εκδρομές στο Κάστρο, τα παιχνίδια που έπαιζαν παιδιά μέσα στο χορταριασμένο περίβολο, τα γέλια και τις φωνές που αντηχούσαν πίσω από τα τείχη, το ποδόσφαιρο, το κρυφτό, τις πέτρες που πετούσαν από τις πολεμίστρες για να ξορκίσουν το χρόνο...
Ο χρόνος όμως είναι ακόμη εδώ και τρέχει ασταμάτητα, σαν ακούραστος δρομέας, φέρνοντας μαζί του αλλαγές κι εξελίξεις. Ετσι τις μικρές συνοικήσεις αντικατέστησε μια γιγαντωμένη χωροταξική οργάνωση που φαίνεται πως ταίριαξε σαν γάντι στην επέκταση της παλιάς πόλης.
Ωστόσο πάντα θα πρέπει να υπάρχει χώρος και σεβασμός για το παρελθόν, καθώς αυτό είναι που κάνει τη διαφορά.
Μνήμες που... καπνίζουν ακόμη
Την Κουντουριώτου σαν κατηφορίσεις θα βρεθείς πάλι στο λιμάνι, ένα από τα μεγαλύτερα της χώρας μας, αλλά και πολύ γραφικό, ειδικά το απομεσήμερο. Απέναντι το βλέμμα θα σου κλέψουν τα στολίδια του Δημαρχείου και του Μικρού Δημαρχείου, κτίσματα του 1900, τα οποία με την κατάλληλη φροντίδα των τοπικών αρχών μπορούν σήμερα επάξια να επικεντρώσουν την προσοχή του επισκέπτη.
Ομως στην πλατεία Καπνεργατών σίγουρα θα εντυπωσιαστείς από το μεγάλο κτήριο της αναπαλαιωμένης καπναποθήκης του Τούρκου καπνέμπορα Κιζί Μιμίν που σήμερα ανήκει στο δήμο και είναι πολιτιστικό κέντρο. Αυτό το αρχιτεκτονικό αριστούργημα δυτικοευρωπαϊκού τύπου, που λες και είναι βουτηγμένο στα αναγεννησιακά ρεύματα του μπαρόκ, του γερμανικού ρομαντισμού, αλλά και του γαλλικού ροκοκό, θα σε αφήσει άφωνο. Η γειτονική καπναποθήκη επίσης, που στεγάζει το εμπορικό κέντρο, σε παραπέμπει σε ιστορικές συνοικίες ευρωπαϊκών πόλεων.
Αυτά τα μεγάλα πολυώροφα κτίσματα σφραγίζουν μια ολόκληρη εποχή με πολύ σημαντική οικονομική και κοινωνική επιρροή στη νεότερη ιστορία της Καβάλας αλλά και ολόκληρης της χώρας.
Η συστηματική καλλιέργεια καπνού ξεκινά στην Καβάλα από το 1821. Το αστικό συγκρότημα βαθμηδόν μετατρέπεται σε κέντρο επεξεργασίας και γύρω στο 1900 όταν η οικονομική άνθηση απογειώνεται, το λιμάνι της γίνεται το μεγαλύτερο εξαγωγικό κέντρο προς την Ευρώπη, με τετραπλάσιο όγκο εξαγωγών ακόμη και από το λιμάνι της Θεσσαλονίκης!
Ελληνες καπνέμποροι αλλά και αρκετοί Ευρωπαίοι χτίζουν αποθήκες και η πόλη γεμίζει προξενεία που εξυπηρετούσαν τις οικονομικές συναλλαγές τους με τους εμπορικούς οίκους της Δύσης. Μεγάλες διεθνείς καπνεμπορικές εταιρείες (π.χ. American Company, Hertzog) ανοίγουν παραρτήματα και απασχολούν περίπου 4.000 εργάτες στον τομέα της κατεργασίας!
Η οθωμανική μονοπωλιακή εταιρεία Regie, που δραστηριοποιούνταν στην περιοχή από το 1873, μαζί με άλλες καπνεξαγωγικές εταιρείες, είχαν κατά παράδοση επιβάλει την ανάγκη της σωστής κατεργασίας και αποθήκευσης του καπνού με σκοπό τη διαφύλαξη της άριστης ποιότητας. Αυτό το καθεστώς προσπάθησαν να παρακάμψουν αμερικανικές εταιρείες που ήρθαν εδώ με σκοπό να προωθήσουν τα ανεπεξέργαστα καπνά, προκειμένου να μειώσουν το υψηλό κόστος. Έτσι καταργήθηκαν πολλές θέσεις εργασίας, ενώ οι ειδικευμένοι τεχνίτες αντικαταστάθηκαν από χαμηλά αμειβόμενες γυναίκες.
Οι κοινωνικές εντάσεις που δημιουργήθηκαν έφεραν προ των πυλών το «καπνικό ζήτημα» που συντάραξε την ελληνική εργατική κοινωνία του Μεσοπολέμου με αλλεπάλληλες απεργιακές κινητοποιήσεις, οι οποίες πολύ συχνά κατέληγαν σε δραματικές συγκρούσεις με τις αρχές.
Τον Μάρτιο του 1914 η μεγαλύτερη καπνεργατική απεργία, που κράτησε 20 μέρες, οδηγώντας στην υποχώρηση των καπνεμπόρων και τη δικαίωση των απεργών, σημάδεψε το εργατικό κίνημα της χώρας. Όλη την ενδιαφέρουσα ιστορία του καπνού θα τη δείτε να παρελαύνει μπρος στα μάτια σας στο πολύ ενδιαφέρον και μοναδικό ίσως στο είδος του, Μουσείο Καπνού.
Σήμερα το κέντρο της Καβάλας είναι γεμάτο σφραγισμένες καπναποθήκες με κλειδωμένες αναμνήσεις από αυτή την εποχή. Θεόρατα πολυώροφα κτήρια με κοκκινόφαιη πλινθοδομή, εκτεθειμένα στο έλεος του καιρού, καταλαμβάνουν ολόκληρα πολεοδομικά τετράγωνα. Αν και αρκετά από αυτά είναι εγκαταλειμμένα, δεν παύουν να εκπέμπουν μια ακαταμάχητη γοητεία, τη γοητεία της πατίνας του χρόνου που αποτελεί το αποτύπωμα μιας πολυκύμαντης ζωής.
Γιατί η Καβάλα έχει ζυμωθεί με το παρελθόν της κι αυτό το μεστό άρωμα του παλιοκοσμίτη χρόνου που αναδίδεται στα σοκάκια, στις πλατείες, στο λιμάνι, στο παλιό καρνάγιο, στα δρομάκια της Παναγιάς, στις ντάπιες του κάστρου, είναι όλη η μαγεία της. Ωστόσο, είναι μια πόλη μοντέρνα, σύγχρονη, με νέον επιγραφές και χλιδάτα καταστήματα, με όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που συνιστούν τη σημειολογία μιας πρωτεύουσας. Εχει όμως το χάρισμα να σε ταξιδεύει στο χρόνο, μακριά από αυτό που τώρα ζεις, σε αυτό που ονειρεύτηκες...
enet.gr
