ΠΟΛΥΤΙΜΑ ΤΑΦΙΚΑ ΣΥΝΟΛΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΤΩΝ ΑΙΓΩΝ

Η αρχαιολογική εικόνα, η ιστορική ερμηνεία της και η διερεύνηση στο εργαστήριο. 

Περίληψη Ανακοίνωσης της Καθηγήτριας Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ., Χ. Παλιαδέλη και των Α. Κυριάκου, Ε. Μητσοπούλου, Α. Τούρτα, Π. Παπαγεωργίου και Γ. Μανιάτη.
Θεσσαλονίκη, 10/3/2010

«Τον περασμένο Απρίλη, στο πλαίσιο της ετήσιας αρχαιολογικής συνάντησης για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και Θράκη, η ομάδα που ανασκάπτει σε έναν από τους τομείς της πανεπιστημιακής ανασκαφής στη Βεργίνα, είχε παρουσιάσει τα ανασκαφικά πεπραγμένα του 2008 στην Αγορά των Αιγών.
Επρόκειτο για ένα απολύτως αναπάντεχο και ασύμβατο ως προς τον δημόσιο χαρακτήρα του συγκεκριμένου τομέα εύρημα, καθώς ήταν στην ουσία ένα πολύτιμο ταφικό σύνολο (εικ. 1), κρυμμένο για περισσότερο από 2300 χρόνια, κάτω από μια μεγάλη και εντελώς φτωχή σε ευρήματα επίχωση (εικ. 2), λίγες εκατοντάδες μέτρα νοτιότερα από την παρακείμενη βασιλική νεκρόπολη των αρχαίων Μακεδόνων .
Ακριβώς ένα χρόνο αργότερα, η ίδια ομάδα, στον ίδιο ανασκαφικό τομέα  της ίδιας πανεπιστημιακής ανασκαφής,  έφερε στο φως ένα παρόμοιο  ταφικό σύνολο (εικ. 3). Θαμμένο ακριβώς με τον ίδιο τρόπο,  το νέο εύρημα, που αποτελείται από μιαν ασημένια τεφροδόχο υδρία, όμοια με εκείνη από τον τάφο του Πρίγκηπα στη Μεγάλη Τούμπα της Βεργίνας, και ως κτέρισμα ένα εξαιρετικά σπάνιο, ίσως μοναδικό ασημένιο παναθηναϊκό αμφορέα (εικ.4),  συμπληρώνει την ανασκαφική εικόνα, ενισχύει τα αρχαιολογικά δεδομένα και δεν  ανατρέπει όσα είχαμε υποθετικά προτείνει την άνοιξη στην ετήσια σύναξη των αρχαιολόγων του βορειοελλαδικού χώρου.


Η ανεύρεση των δύο πολύτιμων ταφικών συνόλων, όχι εντός των ορίων του παρακείμενου νεκροταφείου, αλλά σε ένα όρυγμα (εικ. 5) στην καρδιά της αρχαίας πόλης, την αγορά των Αιγών, και η διαπίστωση ότι δεν πρόκειται για αποτέλεσμα αρχαιοκαπηλικής απόκρυψης,  αλλά  για συνειδητή απόθεση σημαντικών ταφών  εντός της οχύρωσης της παλιάς πρωτεύουσας των αρχαίων Μακεδόνων, κάνουν τις συνθήκες ανεύρεσης μοναδικές. Το γεγονός ότι η απόθεση αυτή μπορεί με ασφάλεια να χρονολογηθεί στα  πρώτα χρόνια της ισχύος του Κασσάνδρου σε συνδυασμό με την εξαιρετική ποιότητα των αντικειμένων που απαρτίζουν τα δύο σύνολα, απολύτως εφάμιλλη με εκείνη αντίστοιχων κτερισμάτων  από τους βασιλικούς τάφους της Μεγάλης Τούμπας, βεβαιώνουν ότι πρόκειται για βασιλικούς νεκρούς (εικ. 6).  



Όταν είχε βρεθεί το πρώτο σύνολο το καλοκαίρι του 2008, είχαμε υποθέσει,  με βάση τα πρώτα οστεοαρχαιολογικά δεδομένα,  πως θα μπορούσε να ταυτιστεί με τον Ηρακλή, γιο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της Βαρσίνης, που δολοφονήθηκε με εντολή του Κασσάνδρου, καθώς ανέβαινε στη Μακεδονία για να αναλάβει ως τελευταίος Τημενίδης το μακεδονικό θρόνο: οι συνθήκες και ο τόπος ανεύρεσης ανταποκρίνονταν σε ένα χωρίο του Ιουστίνου που ανέφερε τη ρητή διαταγή του Κασσάνδρου «ο  Ηρακλής να σκοτωθεί στα κρυφά, μαζί με την μητέρα του, τη Βαρσίνη και οι σοροί τους να καλυφθούν με χώμα, ώστε να μην υπάρχει τάφος που να προδίδει τη δολοφονία τους.»


Είμαστε πεπεισμένοι ότι τα δύο πολύτιμα ταφικά σύνολα από την Αγορά των Αιγών αποτελούν μέρη της ίδιας ταφικής διαδικασίας, αφού εντοπίστηκαν στο ίδιο βάθος, σε μικρή απόσταση μεταξύ τους, σφραγίστηκαν με την ίδια ενιαία επίχωση και δηλώνουν την ίδια πρόθεση για την "ταφή" τους εκτός νεκροταφείου. Αποτελούν, δηλαδή, ένα ενιαίο σύνολο που δεν τάφηκε στην παρακείμενη βασιλική νεκρόπολη, αλλά στο πιο δημόσιο σημείο της οχυρωμένης πόλης των Αιγών, λίγο βορειότερα από το θέατρο και το ανάκτορο, δίπλα στα αφιερώματα της βασίλισσας Ευρυδίκης, μητέρας του Φιλίππου, στη θεά Εύκλεια.
Οι δύο νεκροί στερήθηκαν ίσως τα πλούσια κτερίσματα που θα τους συνόδευαν, αν προορίζονταν να ταφούν υπό κανονικές συνθήκες στο νεκροταφείο, αλλά τα οστά τους εναποτέθηκαν μετά την καύση τους τυλιγμένα σε πορφυρά ή χρυσοπόρφυρα υφάσματα (εικ. 7) μέσα σε πολύτιμα οστεοδόχα σκεύη (εικ. 8) για να "ταφούν", ωσάν να επρόκειτο για ήρωες-κτίστες, στην καρδιά της πόλης των Αιγών,  χωρίς κανένα εμφανές σημάδι να διαιωνίζει τη μνήμη τους.



Οι εργασίες διερεύνησης και συντήρησης των ποικίλων υλικών (μετάλλινων αγγείων, οστών, υπολειμμάτων υφάσματος και άλλων οργανικών υλικών) συνεχίζονται στο εργαστήριο. Η ανθρωπολογική εξέταση των οστών του δεύτερου ταφικού συνόλου από το Ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα δεν έχει ολοκληρωθεί.
Περιμένοντας πληρέστερα συμπεράσματα για το φύλο και ακριβέστερα  δεδομένα για την ηλικία του νεκρού/ής, θεωρούμε ότι μέχρις στιγμής η  μαρτυρία του Ιουστίνου εξακολουθεί να υποστηρίζει φιλολογικά την ερμηνευτική προσέγγιση που υιοθετήσαμε το 2008 και ότι τα νέα ευρήματα την ενισχύουν».

Επισυνάπτονται φωτογραφίες:
1.2008. Το πρώτο ταφικό σύνολο
2.2008: Το χάλκινο σκεύος που περιείχε τη χρυσή οστεοθήκη
3.2009: Το δεύτερο ταφικό σύνολο
4.2009:Ο ασημένιος παναθηναϊκός αμφορέας , μοναδικό μετάλλινο δείγμα αυτού του σχήματος
5.2008-2009: Το όρυγμα, με τη θέση των δύο πολύτιμων ταφικών συνόλων,
6.2008: Το χρυσό στεφάνι βαλανιδιάς μετά τον καθαρισμό του.
7.2008: Χρυσοκλωστές από το πορφυρό ύφασμα του πρώτου συνόλου
8.2008: Η χρυσή οστεοδόχος πυξίδα του πρώτου συνόλου



Η εισήγηση θα παρουσιασθεί την Παρασκευή 12 Μαρτίου 2010 και ώρα 20.00, στην Αίθουσα Τελετών του παλαιού κτηρίου της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ., στο πλαίσιο του Αρχαιολογικού Συνεδρίου για τις ανασκαφές του 2009 στη Μακεδονία και στη Θράκη.

http://www.neosprovoleas.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=3510&Itemid=37