Ὁμιλία τῆς Α.Θ.Παναγιότητος, τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου κατά τήν τελετήν ἐνάρξεως τῶν Ἡμερῶν Σλαβικῶν Γραμμάτων καί Πολιτισμοῦ (24.05.2010)Ἡ ἐπιτελουμένη σήμερον τελετὴ ἐνάρξεως τῶν ἡμερῶν σλαβικῶν γραμμάτων καὶ πολιτισμοῦ καλεῖ τὴν μνήμην εἰς μίαν ἀναδρομὴν ἀπὸ τῶν ἀρχικῶν σταδίων διαμορφώσεως τῆς ἀρχαίας σλαβικῆς γραμματείας εἰς τὴν ἐν συνεχείᾳ ἐξέλιξιν ταύτης, ἥτις ἀναδρομὴ ἀναποφεύκτως ὁδηγεῖ τόσον εἰς τὴν ἀνασκόπησιν τῶν ἀρχικῶν σχέσεων τοῦ σλαβικοῦ κόσμου μετὰ τοῦ βυζαντινοῦ πολιτισμοῦ, ὅσον καὶ εἰς τὴν ἐν συνεχείᾳ ἀξιολογωτάτην διαμόρφωσιν αὐτοτελοῦς σλαβικοῦ πολιτισμοῦ. Κατὰ τὴν διαδρομὴν ταύτην εἶναι ἐντελῶς φυσικὸν νὰ ἐξετασθῇ καὶ ἡ οὐσιώδης συμβολὴ τῆς Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, ἤτοι τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, εἰς τὴν διαδικασίαν ταύτην, ἥτις ἔσχεν ὡς ἐξέχον ἀποτέλεσμα ἕνα ἄκρως σημαντικὸν ἐμπλουτισμὸν τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πολιτισμοῦ διὰ τῶν ἀπὸ τοῦ σλαβικοῦ κόσμου προερχομένων νέων πολιτιστικῶν στοιχείων.
Οὕτω λοιπόν, ἀνατρέχοντες εἰς τὴν ἀναζήτησιν τῶν ἀπαρχῶν τῶν σλαβικῶν γραμμάτων καὶ τοῦ πολιτισμοῦ δὲν εἶναι δυνατὸν παρὰ νὰ ἀναφερθῶμεν ἀμέσως εἰς τὴν δρᾶσιν τῶν μεγάλων Θεσσαλονικέων ἱεραποστόλων, τῶν Ἁγίων ἀδελφῶν Κυρίλλου καὶ Μεθοδίου, τῶν καὶ ἀφιερωσάντων τὸν βίον καὶ τὴν δραστηριότητα αὐτῶν εἰς τὸν φωτισμὸν τῶν σλαβικῶν λαῶν.
Οὗτοι, ἀποτελοῦντες στελέχη τῆς Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, μετὰ σύσκεψιν καὶ σύμφωνον γνώμην καὶ τοῦ μεγάλου Πατριάρχου Φωτίου, ἀπεστάλησαν ὑπὸ τοῦ Βυζαντινοῦ αὐτοκράτορος Μιχαὴλ εἰς τὴν τῶν Μοραβῶν Σλάβων χώραν, ἤτοι εἰς τὴν περιοχὴν τῆς συγχρόνου Τσεχίας καὶ Σλοβακίας, ὅπως παράσχωσι τοῖς ἐκεῖσε κατοικοῦσι λαοῖς σλαβικὸν ἀλφάβητον καὶ γραπτὸν λόγον. Ὁ Ἅγιος Κύριλλος, ἀνὴρ ἐξόχου μορφώσεως καὶ κάτοχος διαφόρων γλωσσῶν, ἀρχαίων τε καὶ συγχρόνων, θείᾳ ἐπιφοιτήσει, ἐπενόησε τὸ πρῶτον ἐν τῇ Ἱστορίᾳ σλαβικὸν ἀλφάβητον, τὸ ὀνομασθὲν «γκλαγκόλιτσα», προσφέρων οὕτω τοῖς σλαβικοῖς λαοῖς τὴν ἐφεξῆς δυνατότητα καταγραφῆς τῶν λόγων καὶ σκέψεων ἐν τῇ οἰκείᾳ αὐτῶν γλώττῃ, ἐνῷ τόσον ὁ ἴδιος ὅσον καὶ ὁ πρεσβύτερος ἀδελφὸς αὐτοῦ ἱερομόναχος Μεθόδιος προέβησαν εἰς μεταφράσεις κειμένων τῶν Ἱερῶν Γραφῶν καὶ ἄλλων ἔργων, δι’ ὧν εἰσήχθησαν οἱ σλαβικοὶ λαοὶ εἰς τὴν χορείαν τῶν πεπολιτισμένων λαῶν. Διὰ τῆς εἰσαγωγῆς τοῦ σλαβικοῦ ἀλφαβήτου καὶ τοῦ γραπτοῦ λόγου, οἱ Σλάβοι ἀπέκτησαν τὴν πολιτιστικὴν καὶ πνευματικὴν αὐτῶν ἐλευθερίαν καὶ αὐτοτέλειαν, ἀποδεσμευθέντες ἐκ τῆς λατινικῆς γλώσσης, ἣν ἕως τότε ἡ φραγκικὴ κυριαρχία ἐπέβαλλε, καὶ ἀποκτήσαντες τὴν πλήρη αὐτῶν ἀνεξαρτησίαν. Τοιαύτη, λοιπὸν, ὑπῆρξεν ἡ πρὸς τοὺς σλαβικοὺς λαοὺς δωρεὰ τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ὅπερ ἀείποτε ἐσέβετο τὴν αὐτοτέλειαν καὶ ἀνεξαρτησίαν τῶν πρὸς αὐτὸ προσφευγόντων πρὸς φωτισμὸν λαῶν. Ἀποστέλλων εἰς τοὺς Σλάβους τοὺς ἀδελφοὺς Κύριλλον καὶ Μεθόδιον, τοὺς καὶ μεταφέροντας τὸ σλαβικὸν ἀλφάβητον καὶ τὸν γραπτὸν λόγον, ὁ αὐτοκράτωρ Μιχαὴλ προσφυῶς ἐπεσήμανεν ἐν τῷ πρὸς τὸν ἡγεμόνα τῆς Μεγάλης Μοραβίας Ραστισλάβ γράμματι αὐτοῦ τοὺς ἐνώπιον τῶν Σλάβων ἀνοιγομένους ὁρίζοντας, γράφων τῷ ἡγεμόνι ὅτι τὸ σλαβικὸν ἀλφάβητον καὶ ὁ γραπτὸς λόγος ἦσαν δῶρον πολυτιμότερον ἀπὸ κάθε χρυσὸν καὶ ἄργυρον καὶ τοὺς ἐφημέρους πολυτίμους λίθους, ὅτι δὲ δι’ αὐτῶν οἱ σλαβικοὶ λαοὶ θὰ συγκατελέγοντο πλέον εἰς τὰ μεγάλα ἔθνη, τὰ δοξάζοντα τὸν Θεὸν εἰς τὴν ἰδίαν αὐτῶν γλῶσσαν.
Ἀπὸ τῆς στιγμῆς ταύτης ἄρχεται ἡ ἱστορία τῆς γραμματείας καὶ τοῦ πολιτισμοῦ τῶν σλαβικῶν λαῶν, μὲ πρώτους τοὺς ἐκσλαβισθέντας Βουλγάρους καὶ ἀμέσως ἐν συνεχείᾳ τοὺς Ρώσσους, οἵτινες, ἐκκινοῦντες ἐκ τῶν πρωτοβουλιῶν τοῦ ἀσπασθέντος μεθ’ ὁλοκλήρου τοῦ λαοῦ του τὴν χριστιανικὴν πίστιν σοφοῦ ἡγεμόνος Βλαδιμήρου, ἀνέπτυξαν γραμματείαν καὶ πολιτισμὸν ὑψηλοτάτου ἐπιπέδου, ἀναδείξαντες λαμπροὺς συγγραφεῖς, θεολόγους καὶ φιλοσόφους, οἵτινες, βαδίζοντες ἐπὶ τὸ ἴχνος τῶν τὸ πρῶτον ἀποδεξαμένων τὰς βάσεις τοῦ βυζαντινοῦ πολιτισμοῦ, ἀνέπτυξαν ἕνα νέον πολιτισμόν, μετὰ στοιχείων πρωτοτύπων πλέον καὶ ἰδιαζόντως αὐτοτελῶν. Εἰς τὴν χορείαν τῶν πεπολιτισμένων σλαβικῶν λαῶν συγκατελέχθησαν βεβαίως ἐν συνεχείᾳ καὶ οἱ Πολωνοί, Σέρβοι, Σλοβένοι, Κροᾶται, Σλάβοι τῆς Πελαγονίας καὶ Δαρδανίας, ἐδέχθησαν δὲ πλοῦτον τοῦ σλαβικοῦ πολιτισμοῦ καὶ αὐτοὶ ἔτι οἱ Ρουμάνοι, οἱ ἄχρι τοῦ 19ου αἰῶνος διατηρήσαντες ἐν χρήσει τὴν σλαβικὴν γραφήν.
Αἱ πρωτοβουλίαι τῶν Σλάβων διὰ τὴν διατήρησιν καὶ ἐνημέρωσιν τῶν ἐκ τοῦ βυζαντινοῦ κόσμου παραληφθέντων πολιτιστικῶν στοιχείων ἐνεφανίσθησαν ἐγκαίρως διὰ τῆς ὑπὸ τοῦ Βουλγάρου πρεσβυτέρου καὶ μετέπειτα Ἐπισκόπου Πρεσλάβας Κωνσταντίνου δημιουργίας τῆς πρὸς τιμὴν τοῦ Ἁγίου Κυρίλλου ὀνομασθείσης «κυριλλικῆς» γραφῆς, ἥτις ἐβασίσθη ἐξ ὁλοκλήρου εἰς τὴν ἑλληνικὴν μεγαλογράμματον γραφήν, εἰς ἣν ὁ Κωνσταντῖνος ἔγραψε καὶ τὰ πρῶτα σλαβικὰ ποιήματα, τὰ ὑπ’ αὐτοῦ συντεθέντα. Εἰς ταύτην τὴν γραφὴν ἐγράφη καὶ πλῆθος ἀξιολογωτάτων συγγραμμάτων τῶν ἀκολουθησάντων συγγραφέων, Βουλγάρων, Ρώσσων καὶ Σέρβων. Ἡ γραφὴ αὕτη, καθὼς καὶ ἡ ὀρθόδοξος ὁμολογία, ἀποτελοῦσι διαχρονικῶς στοιχεῖα ἅτινα ἑνώνουσι λαοὺς ὁλοκλήρους εἰς μίαν κοινὴν πολιτιστικὴν παράδοσιν, τὴν βυζαντινήν, ἥτις δὲν διακρίνεται ἐκ συστατικῶν ἐθνοτικοῦ χαρακτῆρος, ἀλλὰ ἀποτελεῖ μίαν κοινὴν βάσιν διασώζουσαν τὴν σύζευξιν στοιχείων τοῦ ἀρχαίου ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ καὶ αὐτῶν τὰ ὁποῖα ἐκαλλιεργήθησαν ἐντὸς τοῦ κόσμου τῆς χριστιανικῆς ὀρθοδόξου πίστεως, καὶ ἐδημιούργησαν οὕτως ἕνα νέον μεγαλειώδη πολιτισμόν, κοινὸν διὰ τὸν ἑλληνικόν, τὸν σλαβικὸν καὶ τὸν ρουμανικὸν κόσμον, πολιτισμὸν ὅστις ἐπιβιοῖ ἄχρι τοῦ νῦν.
Χαιρετίζοντες, ὅθεν, τὴν ἔναρξιν τῶν ἡμερῶν τῶν σλαβικῶν γραμμάτων καὶ τοῦ πολιτισμοῦ, χαιρετίζομεν ἕνα κόσμον διαλαμβάνοντα στοιχεῖα κοινὰ πρὸς τὴν παράδοσιν καὶ τὰς ἀρχὰς τῆς ἣν ἐκπροσωποῦμεν Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τοῦ καὶ προπάτορος ὄντος τῆς σλαβικῆς γραφῆς καὶ τοῦ γραπτοῦ λόγου, διὸ καὶ ἐκθύμως προσφέρομεν τὰ συγχαρητήρια τοῖς διοργανωταῖς, καθὼς ἐπίσης καὶ τὴν ἡμετέραν εὐλογίαν, εἰς εὐόδωσιν τῆς ἀναληφθείσης πρωτοβουλίας καὶ εἰς περαιτέρω ἀνάπτυξιν τῶν σλαβικῶν γραμμάτων καὶ τοῦ πολιτισμοῦ, ἐπ’ ὠφελείᾳ οὐ μόνον τῶν σλαβικῶν λαῶν ἀλλὰ καὶ τῆς ἀνθρωπότητος ἐν γένει.
φωτό: mospat.ru
Οὕτω λοιπόν, ἀνατρέχοντες εἰς τὴν ἀναζήτησιν τῶν ἀπαρχῶν τῶν σλαβικῶν γραμμάτων καὶ τοῦ πολιτισμοῦ δὲν εἶναι δυνατὸν παρὰ νὰ ἀναφερθῶμεν ἀμέσως εἰς τὴν δρᾶσιν τῶν μεγάλων Θεσσαλονικέων ἱεραποστόλων, τῶν Ἁγίων ἀδελφῶν Κυρίλλου καὶ Μεθοδίου, τῶν καὶ ἀφιερωσάντων τὸν βίον καὶ τὴν δραστηριότητα αὐτῶν εἰς τὸν φωτισμὸν τῶν σλαβικῶν λαῶν.
Οὗτοι, ἀποτελοῦντες στελέχη τῆς Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, μετὰ σύσκεψιν καὶ σύμφωνον γνώμην καὶ τοῦ μεγάλου Πατριάρχου Φωτίου, ἀπεστάλησαν ὑπὸ τοῦ Βυζαντινοῦ αὐτοκράτορος Μιχαὴλ εἰς τὴν τῶν Μοραβῶν Σλάβων χώραν, ἤτοι εἰς τὴν περιοχὴν τῆς συγχρόνου Τσεχίας καὶ Σλοβακίας, ὅπως παράσχωσι τοῖς ἐκεῖσε κατοικοῦσι λαοῖς σλαβικὸν ἀλφάβητον καὶ γραπτὸν λόγον. Ὁ Ἅγιος Κύριλλος, ἀνὴρ ἐξόχου μορφώσεως καὶ κάτοχος διαφόρων γλωσσῶν, ἀρχαίων τε καὶ συγχρόνων, θείᾳ ἐπιφοιτήσει, ἐπενόησε τὸ πρῶτον ἐν τῇ Ἱστορίᾳ σλαβικὸν ἀλφάβητον, τὸ ὀνομασθὲν «γκλαγκόλιτσα», προσφέρων οὕτω τοῖς σλαβικοῖς λαοῖς τὴν ἐφεξῆς δυνατότητα καταγραφῆς τῶν λόγων καὶ σκέψεων ἐν τῇ οἰκείᾳ αὐτῶν γλώττῃ, ἐνῷ τόσον ὁ ἴδιος ὅσον καὶ ὁ πρεσβύτερος ἀδελφὸς αὐτοῦ ἱερομόναχος Μεθόδιος προέβησαν εἰς μεταφράσεις κειμένων τῶν Ἱερῶν Γραφῶν καὶ ἄλλων ἔργων, δι’ ὧν εἰσήχθησαν οἱ σλαβικοὶ λαοὶ εἰς τὴν χορείαν τῶν πεπολιτισμένων λαῶν. Διὰ τῆς εἰσαγωγῆς τοῦ σλαβικοῦ ἀλφαβήτου καὶ τοῦ γραπτοῦ λόγου, οἱ Σλάβοι ἀπέκτησαν τὴν πολιτιστικὴν καὶ πνευματικὴν αὐτῶν ἐλευθερίαν καὶ αὐτοτέλειαν, ἀποδεσμευθέντες ἐκ τῆς λατινικῆς γλώσσης, ἣν ἕως τότε ἡ φραγκικὴ κυριαρχία ἐπέβαλλε, καὶ ἀποκτήσαντες τὴν πλήρη αὐτῶν ἀνεξαρτησίαν. Τοιαύτη, λοιπὸν, ὑπῆρξεν ἡ πρὸς τοὺς σλαβικοὺς λαοὺς δωρεὰ τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ὅπερ ἀείποτε ἐσέβετο τὴν αὐτοτέλειαν καὶ ἀνεξαρτησίαν τῶν πρὸς αὐτὸ προσφευγόντων πρὸς φωτισμὸν λαῶν. Ἀποστέλλων εἰς τοὺς Σλάβους τοὺς ἀδελφοὺς Κύριλλον καὶ Μεθόδιον, τοὺς καὶ μεταφέροντας τὸ σλαβικὸν ἀλφάβητον καὶ τὸν γραπτὸν λόγον, ὁ αὐτοκράτωρ Μιχαὴλ προσφυῶς ἐπεσήμανεν ἐν τῷ πρὸς τὸν ἡγεμόνα τῆς Μεγάλης Μοραβίας Ραστισλάβ γράμματι αὐτοῦ τοὺς ἐνώπιον τῶν Σλάβων ἀνοιγομένους ὁρίζοντας, γράφων τῷ ἡγεμόνι ὅτι τὸ σλαβικὸν ἀλφάβητον καὶ ὁ γραπτὸς λόγος ἦσαν δῶρον πολυτιμότερον ἀπὸ κάθε χρυσὸν καὶ ἄργυρον καὶ τοὺς ἐφημέρους πολυτίμους λίθους, ὅτι δὲ δι’ αὐτῶν οἱ σλαβικοὶ λαοὶ θὰ συγκατελέγοντο πλέον εἰς τὰ μεγάλα ἔθνη, τὰ δοξάζοντα τὸν Θεὸν εἰς τὴν ἰδίαν αὐτῶν γλῶσσαν.
Ἀπὸ τῆς στιγμῆς ταύτης ἄρχεται ἡ ἱστορία τῆς γραμματείας καὶ τοῦ πολιτισμοῦ τῶν σλαβικῶν λαῶν, μὲ πρώτους τοὺς ἐκσλαβισθέντας Βουλγάρους καὶ ἀμέσως ἐν συνεχείᾳ τοὺς Ρώσσους, οἵτινες, ἐκκινοῦντες ἐκ τῶν πρωτοβουλιῶν τοῦ ἀσπασθέντος μεθ’ ὁλοκλήρου τοῦ λαοῦ του τὴν χριστιανικὴν πίστιν σοφοῦ ἡγεμόνος Βλαδιμήρου, ἀνέπτυξαν γραμματείαν καὶ πολιτισμὸν ὑψηλοτάτου ἐπιπέδου, ἀναδείξαντες λαμπροὺς συγγραφεῖς, θεολόγους καὶ φιλοσόφους, οἵτινες, βαδίζοντες ἐπὶ τὸ ἴχνος τῶν τὸ πρῶτον ἀποδεξαμένων τὰς βάσεις τοῦ βυζαντινοῦ πολιτισμοῦ, ἀνέπτυξαν ἕνα νέον πολιτισμόν, μετὰ στοιχείων πρωτοτύπων πλέον καὶ ἰδιαζόντως αὐτοτελῶν. Εἰς τὴν χορείαν τῶν πεπολιτισμένων σλαβικῶν λαῶν συγκατελέχθησαν βεβαίως ἐν συνεχείᾳ καὶ οἱ Πολωνοί, Σέρβοι, Σλοβένοι, Κροᾶται, Σλάβοι τῆς Πελαγονίας καὶ Δαρδανίας, ἐδέχθησαν δὲ πλοῦτον τοῦ σλαβικοῦ πολιτισμοῦ καὶ αὐτοὶ ἔτι οἱ Ρουμάνοι, οἱ ἄχρι τοῦ 19ου αἰῶνος διατηρήσαντες ἐν χρήσει τὴν σλαβικὴν γραφήν.
Αἱ πρωτοβουλίαι τῶν Σλάβων διὰ τὴν διατήρησιν καὶ ἐνημέρωσιν τῶν ἐκ τοῦ βυζαντινοῦ κόσμου παραληφθέντων πολιτιστικῶν στοιχείων ἐνεφανίσθησαν ἐγκαίρως διὰ τῆς ὑπὸ τοῦ Βουλγάρου πρεσβυτέρου καὶ μετέπειτα Ἐπισκόπου Πρεσλάβας Κωνσταντίνου δημιουργίας τῆς πρὸς τιμὴν τοῦ Ἁγίου Κυρίλλου ὀνομασθείσης «κυριλλικῆς» γραφῆς, ἥτις ἐβασίσθη ἐξ ὁλοκλήρου εἰς τὴν ἑλληνικὴν μεγαλογράμματον γραφήν, εἰς ἣν ὁ Κωνσταντῖνος ἔγραψε καὶ τὰ πρῶτα σλαβικὰ ποιήματα, τὰ ὑπ’ αὐτοῦ συντεθέντα. Εἰς ταύτην τὴν γραφὴν ἐγράφη καὶ πλῆθος ἀξιολογωτάτων συγγραμμάτων τῶν ἀκολουθησάντων συγγραφέων, Βουλγάρων, Ρώσσων καὶ Σέρβων. Ἡ γραφὴ αὕτη, καθὼς καὶ ἡ ὀρθόδοξος ὁμολογία, ἀποτελοῦσι διαχρονικῶς στοιχεῖα ἅτινα ἑνώνουσι λαοὺς ὁλοκλήρους εἰς μίαν κοινὴν πολιτιστικὴν παράδοσιν, τὴν βυζαντινήν, ἥτις δὲν διακρίνεται ἐκ συστατικῶν ἐθνοτικοῦ χαρακτῆρος, ἀλλὰ ἀποτελεῖ μίαν κοινὴν βάσιν διασώζουσαν τὴν σύζευξιν στοιχείων τοῦ ἀρχαίου ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ καὶ αὐτῶν τὰ ὁποῖα ἐκαλλιεργήθησαν ἐντὸς τοῦ κόσμου τῆς χριστιανικῆς ὀρθοδόξου πίστεως, καὶ ἐδημιούργησαν οὕτως ἕνα νέον μεγαλειώδη πολιτισμόν, κοινὸν διὰ τὸν ἑλληνικόν, τὸν σλαβικὸν καὶ τὸν ρουμανικὸν κόσμον, πολιτισμὸν ὅστις ἐπιβιοῖ ἄχρι τοῦ νῦν.
Χαιρετίζοντες, ὅθεν, τὴν ἔναρξιν τῶν ἡμερῶν τῶν σλαβικῶν γραμμάτων καὶ τοῦ πολιτισμοῦ, χαιρετίζομεν ἕνα κόσμον διαλαμβάνοντα στοιχεῖα κοινὰ πρὸς τὴν παράδοσιν καὶ τὰς ἀρχὰς τῆς ἣν ἐκπροσωποῦμεν Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τοῦ καὶ προπάτορος ὄντος τῆς σλαβικῆς γραφῆς καὶ τοῦ γραπτοῦ λόγου, διὸ καὶ ἐκθύμως προσφέρομεν τὰ συγχαρητήρια τοῖς διοργανωταῖς, καθὼς ἐπίσης καὶ τὴν ἡμετέραν εὐλογίαν, εἰς εὐόδωσιν τῆς ἀναληφθείσης πρωτοβουλίας καὶ εἰς περαιτέρω ἀνάπτυξιν τῶν σλαβικῶν γραμμάτων καὶ τοῦ πολιτισμοῦ, ἐπ’ ὠφελείᾳ οὐ μόνον τῶν σλαβικῶν λαῶν ἀλλὰ καὶ τῆς ἀνθρωπότητος ἐν γένει.
φωτό: mospat.ru
