Αμέσως
μετά τη γιγαντομαχία του Κιλκίς, ο ελληνικός τύπος παρουσιάζει την
ενθουσιώδη εικόνα του πολεμικού μετώπου αλλά και τη ψυχολογική κατάσταση
του ελληνικού και του βουλγαρικού λαού.
Επιτακτική ήταν η βοήθεια
που έπρεπε να λάβουν οι οικογένειες των επίστρατων για να μπορέσουν να
επιβιώσουν, λόγω της παραμονής των οικογενειαρχών επί πολλούς μήνες στα
μέτωπα του πολέμου. Ήταν τέτοια η κατάσταση που, κυριολεκτικά, εκλιπαρούσαν για ένα κομμάτι ψωμί, για να μην πεθάνουν από την πείνα…
Κατακρίνεται η απάθεια της Εκκλησίας
Η
κυβέρνηση για την αντιμετώπιση του φοβερού αυτού φαινομένου, που από τη
μια προχωρά με νικηφόρα στρατιωτικά βήματα για την απελευθέρωση
προαιώνιων ελληνικών εδαφών και από την άλλη είχε να αντιμετωπίσει την
πείνα των οικογενειών των ηρωϊκά μαχόμενων στρατιωτών.
Η απαθής
στάση της ελλαδικής εκκλησίας ήταν εξοργιστική, στο κοινωνικό αυτό
ζήτημα και κώφευε στις εκκλήσεις της Κυβέρνησης.
(Σχετική μνεία
προβήκαμε στο περασμένο φύλλο που αφορούσε, όμως, τα δραστικά μέτρα της
ελληνικής κυβέρνησης στις αρχές του φθινοπώρου του ’13.)
Έτσι οι
αθηναϊκές εφημερίδες, τον Ιούνιο του 1913, με συνεχή δημοσιεύματα μαζί
με τα ηρωϊκά κατορθώματα του ελληνικού στρατού σχολίαζαν αρνητικά τη
στάση αυτή. Διαβάζουμε στην καθημερινή εφημερίδα ‘Σκριπ’ των Αθηνών της 22ας Ιουνίου 1913 με τίτλο:
‘ΝΑ ΚΙΝΗΘΟΥΝ ΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΙ’ :
“Που είνε, που πηγαίνουν και εις τι χρησιμεύουν άρα γε αι εισπράξεις των εκκλησιών κατά εβδομάδα,
αφού εις την παρούσαν κρίσιν των απόρων οικογενειών των επιστράτων δεν
διατίθενται; Η απορία μας εγεννήθη από το γεγονός ότι μία εκκλησία η του
Αγίου Γεωργίου Καρύτση προσέφερεν έως τώρα εις διάστημα ολίγων μηνών
από τας εισπράξεις της περί τας δέκα χιλιάδας δραχμών, μαζύ με το ποσόν,
όπερ έχει τώρα έτοιμον προς διάθεσιν. Εξ άλλου υπάρχουν εκκλησίαι όχι
μόνον με μεγάλα εισοδήματα, αλλά και μεγάλας περιουσίας, υπερβαινούσας
τας 100 χιλιάδας δραχμών. Διατί αυτά τα εισοδήματα των εκκλησιών δεν
διατίθενται εις τας στιγμάς ταύτας και διατί το παράδειγμα του ναού του
Αγίου Γεωργίου Καρύτση δεν έχουν την άμεσον υποχρέωσιν και τα άλλα
εκκλησιαστικά συμβούλια να μιμηθούν; Η ερώτησις απευθύνεται προς τον Σ.
Μητροπολίτην και προς τον κ. Υπουργόν των Εκκλησιαστικών, οι οποίοι και
νόμον σχετικόν αν δεν απατώμεθα έχουν εις τα χείρας των.»
Παραπλήσια
δημοσιεύματα θα συναντήσουμε και σε άλλα φύλλα εφημερίδων την ίδια
χρονική περίοδο. Το φαινόμενο της πείνας των μικρών παιδιών και των
γυναικών των επίστρατων έπαιρνε μέρα στη μέρα τη μορφή μεγάλης
κοινωνικής κρίσης.
«Πιθανή επανάσταση στη Βουλγαρία»
Στο
μεταξύ, μετά την νίκη του ελληνικού στρατού στο Κιλκίς, δραματικά
γεγονότα λαμβάνουν χώρα στη βουλγαρική πολιτική σκηνή. Οι βουλγαρικές
στρατιωτικές ήττες κρύβονται επιμελώς από το βουλγαρικό λαό που πιστεύει
στον αήττητο στρατό του.
Όταν όμως κατακλύζεται η Βουλγαρία από
πρόσφυγες της Μακεδονίας, λόγω της συνεχούς υποχώρησης του βουλγαρικού
στρατού η ψυχολογία των Βουλγάρων αρχίζει να αλλάζει.
Τα ψέματα της
βουλγαρικής κυβέρνησης καταρρίπτονται με την εισβολή χιλιάδων προσφύγων
στα εδάφη της. Η λαϊκή δυσφορία μεγεθύνεται όταν πληροφορείται από τον
ξένο Τύπο τα συμβαίνοντα στα πεδία των μαχών.
Έτσι έχουμε δημοσιεύματα
όπως το παρακάτω της 22ας Ιουνίου 1913 που φέρει τον τίτλο « ΠΙΘΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΕΝ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ”
, αναλυτικά διαβάζουμε: “...η κατάστασι καθ’ όλην την Βουλγαρίαν είνε
εις άκρον ανώμαλος.
Αι ήτται του βουλγαρικού στρατού καθ’ όλην την
γραμμήν, αι αποκρυφθείσαι επιμελώς μέχρι της στιγμής ταύτης έγιναν
γνωσταί εκ της αφίξεως των ευρωπαϊκών εφημερίδων, πλήρων περιγραφών εκ
των νικηφόρων προελάσεων των Σερβικών και Ελληνικών στρατευμάτων.
Εγκυμονείται επανάστασις ης τα πρώτα συμπτώματα εκδηλούνται ήδη
πανταχόθεν.»
Ο Βούλγαρος βασιλιάς Φερδινάνδος, ξημερώματα του Σαββάτου 22 Ιουνίου 1913, αποδέχεται την παραίτηση της κυβέρνησης Δάνεφ.
Την κυβέρνηση αναλαμβάνει ο πρώην πρωθυπουργός Πετρώφ.
Αλλαγές πραγματοποιούνται και στα υψηλά κλιμάκια του στρατού για να
ελαχιστοποιήσουν το διογκούμενο αίσθημα της ηττοπάθειας.
Έτσι το
Υπουργείο Στρατιωτικών το ανέλαβε ο αρχιστράτηγος Σαββώφ και η Αρχιστρατηγία δόθηκε στο νικητή της μάχης του Λουλέ Μπουρκάς, Δημιτριέφ.
Οι Βούλγαροι εκδιώκονται από την περιοχή του Κιλκίς
Τα
πολεμικά γεγονότα ήταν αποκαρδιωτικά για τη Βουλγαρία και ενθουσιώδη
για την Ελλάδα.
Ο ελληνικός στρατός μετά την αιματηρή κατάληψη του
Κιλκίς καταδιώκει τον βουλγαρικό που προσπαθεί να αμυνθεί στα υψώματα
του Γιάννες (Μεταλλικό).
Η άμυνά τους ήταν πενιχρή μπροστά στην ορμή του
ελληνικού ιππικού. Οι Βούλγαροι υποχωρούν βορειότερα Την Κυριακή 23
Ιουνίου διεξήχθη μια κρίσιμη μάχη στην περιοχή μεταξύ του Κιλινδίρ και
της λίμνης Δοϊράνης.
Οι Βούλγαροι είχαν οχυρωθεί στα υψώματα της
περιοχής και κρατούσαν τη σιδηροδρομική γραμμή αλλά και τον αμαξιτό
δρόμο που οδηγούσε προς τη λίμνη.
Παρότι οι οχυρωμένοι είχαν είκοσι
τέσσερα πυροβόλα όπλα η κατάσταση δεν ήταν τόσο δραματική για τους
επιτιθέμενους Έλληνες, γιατί οι Βούλγαροι δεν είχαν οπτική επαφή των
επιτιθεμένων όπως στην περιοχή του Κιλκίς.
Αντιπαρατάχθηκε σε κατάλληλες
θέσεις το ελληνικό πυροβολικό και άρχισε να ανταποδίδει. Η άμυνα των
Βουλγάρων δεν κράτησε πολύ. Όταν οι Έλληνες πεζοπόροι εφόρμησαν
επιτιθέμενοι με τη λόγχη ανάγκασαν τον εχθρό σε υποχώρηση. Οι κύριες
βουλγαρικές δυνάμεις υποχώρησαν από τη Δοϊράνη και μέσω της αμαξιτής
οδού κατευθύνθηκαν στη Στρώμνιτσα, ενώ ένα άλλο τμήμα τους κατευθύνθηκε
προς τα Πορόϊα.
Καταλήφθηκε η Δοϊράνη
Στις
τρεις και μισή το μεσημέρι στάλθηκε ένας ουλαμός ιππικού να ερευνήσει
αν υπήρχαν βουλγαρικά υπολείμματα στην πόλη της Δοϊράνης. Οι Βούλγαροι
είχαν φύγει εσπευσμένα.
« Το έδαφος ήτο
εγκατεσπαρμένον δι’ όπλων, οβίδιων, πολεμοφοδίων και πηληκίων με το
στέμμα του Φερδινάνδου. Ευρέθησαν σωροί σάκκων αλεύρων, ορύζης, βρώμης,
αρβύλαι και διάφορα είδη.»
Η Δοϊράνη, η οποία κατοικούνταν
από Έλληνες, Βουλγάρους και Οθωμανούς είχε δεινοπαθήσει τα τελευταία
χρόνια από τη δράση των κομιταζήδων. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν τα
δημοσιεύματα της εποχής οι κομιτατζήδες είχαν γίνει η μάστιγα της
περιοχής. Τα περισσότερα χωριά γύρω από τη λίμνη ήταν τουρκικά τα οποία
ληστεύανε και κατόπιν τα καίγανε. Ακόμη και το βουλγαρικό στοιχείο της
περιοχής, τους φοβότανε.
Όταν εκδιώχθηκε ο βουλγαρικός στρατός,
Έλληνες, Βούλγαροι και Μουσουλμάνοι υποδέχθηκαν τον ελληνικό με
απερίγραπτη χαρά. Σημειώνεται συγκεκριμένα : « Χιλιάδες Ελληνικών
σημαιών εστόλισαν τα οικίας της Δοηράνης.»
Ο επίσκοπος Φώτιος και οι πρόκριτοι
Πριν ακόμη απελευθερωθεί η πόλη του Κιλκίς, ήδη από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, το ελληνικό στοιχείο της Δοϊράνης, διέβλεπε την απελευθέρωσή της από τον ελληνικό στρατό.
Αυτό
γινότανε καταφανές και από τα κηρύγματα του Επισκόπου της πόλης, του
Φώτιου, αλλά και από τις ομιλίες των Ελλήνων προκρίτων της Δοϊράνης.
Η πόλη η οποία αυτοδιοικούνταν, κυρίως, από το ελληνικό στοιχείο είχε
πέσει στη δυσμένεια των κομιτατζήδων. Όταν κατελήφθη από τους
Βουλγάρους, έγινε μια μάταιη προσπάθεια εκβουλγαρισμού των κατοίκων.
Πριν από τη μάχη του Κιλκίς, σε συγκέντρωση όπου έλαβαν μέρος αρκετοί Έλληνες της περιοχής, συνελήφθησαν από τους Βουλγάρους ο επίσκοπος Φώτιος (κατόπιν μητροπολίτης Πολυανής & Κιλκισίου) και 25 Έλληνες πρόκριτοι της περιοχής, με το δικαιολογητικό της αντιβουλγαρικής δράσης. Βρέθηκαν, το απόγευμα της απελευθέρωσης, σιδηροδέσμιοι σε υπόγειο της παραλίμνιας πόλης.
Σύμφωνα με μαρτυρία του επισκόπου, οι Βούλγαροι θα τους έσφαζαν αν δεν
δημιουργούσε τόσο πανικό ο ελληνικός στρατός στους Βουλγάρους.
Γιορτάσανε με ...οβελίες
Η
απελευθέρωση της Δοϊράνης ήταν ένα μεγάλο πολεμικό γεγονός. Όπως
αναφέρει η στρατιωτική έκθεση : «αι επιχειρήσεις της Δοϊράνης είχαν
μεγίστην σπουδαιότητα, διότι μας απέδωκαν ολόκληρον το διαμέρισμα μέχρι
του Στρυμόνος προς ανατολάς και του όρους Κερκίνη προς βορράν, μας
κατέστησαν δε συγχρόνως κυρίους της ορεινής γραμμής του Δυσώρου όρους
και του Βερτίσκου όρους διηκούσης παραλλήλως του Στρυμονικού κόλπου.»
Στις
δέκα το βράδυ έφθασε στο σιδηροδρομικό σταθμό της Δοϊράνης η πρωϊνή
αμαξοστοιχία. Οι στρατιώτες που είχαν κατασκηνώσει γύρω από το σταθμό το
υποδέχθηκαν με χειροκροτήματα και ζητοκραυγές.
Ο λόγος;
Ήταν
γεμάτο εκατοντάδες σφαγμένα αρνιά. Μέχρι αργά το βράδι περιστρέφονταν οι
οβελίες πάνω από τα κάρβουνα και «υπό τας ζητωκραυγάς και τα άσματα,
γενική δε αγαλλίασις εξεδηλούτο».
Οι ξένοι πολεμικοί ανταποκριτές θαύμασαν την αντοχή, την επιθετικότητα και την ευδιαθεσία των Ελλήνων στρατιωτών.
