Γράφει ο
Γιώργος Εχέδωρος
Η αιγυπτιακή γλώσσα έχει
ακολουθήσει μια ενδιαφέρουσα ιστορική διαδρομή
τόσο στον προφορικό όσο και στο γραπτό λόγο που χρονολογικά χάνεται στα βάθη
των αιώνων.
Η πρώτη αιγυπτιακή γραφή είναι η Ιερογλυφική, μετά
ακολουθεί η Ιερατική γραφή, κατόπιν η
Δημοτική γραφή και στη συνέχεια έρχεται η Κοπτική γραφή.
Η κοπτική γλώσσα και γραφή
Η κοπτική αποτελεί το τελευταίο στάδιο της εξέλιξης της
αιγυπτιακής γλώσσας που ομιλείτο και γραφόταν από τους αρχαίους Αιγυπτίους περισσότερα από
πέντε χιλιάδες χρόνια.
Η επικρατούσα άποψη μεταξύ των επιστημόνων είναι ότι
κατάγεται από την αιγυπτιακή γλώσσα από τη τελευταία της φάση, όπως δηλαδή
ομιλείτο περί τον 6ο π.Χ. αιώνα μέχρι την αρχή της σύγχρονης ιστορίας.
Η κοπτική γραφή έχει επηρεαστεί σημαντικά από το
ελληνικό αλφάβητο από το οποίο έλαβε τη
μορφή των γραμμάτων αλλά και της προφοράς τους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Κοπτική γραφή είναι η μόνη
εικόνα της αιγυπτιακής γραφής στην οποία καταγράφονται φωνήεντα, τα οποία με τη
σειρά τους μας παρέχουν μια ακριβή ιδέα της προφοράς των αιγυπτιακών λέξεων.
Αυτό είναι σημαντικό, αφού με τον τρόπο αυτόν
παρατηρείται διαφορετική προφορά από περιοχή σε περιοχή της Αιγύπτου. Έτσι
έχουμε και την κατανομή των κοπτικών διαλέκτων που η κάθε μία έχει το προσωπικό
της ύφος.
Το ελληνικό λεξιλόγιο άρχισε να επηρεάζει την αιγυπτιακή
γλώσσα μετά την κατάκτηση από το Μέγα Αλέξανδρο το 332 π.Χ.
Όταν η Αίγυπτος περιήλθε στην ελληνική διοίκηση όλες οι
κυβερνητικές υπηρεσίες εγκρίθηκαν με τη χρήση της ελληνικής ορολογίας. Αυτό
είχε ως αποτέλεσμα όλο το προσωπικό της αιγυπτιακής
κυβέρνησης να μάθει να γράφει και να ομιλεί την ελληνική γλώσσα, όπως επίσης και
τα διάφορα λαϊκά στρώματα της Αλεξάνδρειας και όλης της περιοχής του Δέλτα.
Πρώτη απόπειρα γραφής της ελληνο- κοπτικής
Το παλαιότερο έγγραφο που βρέθηκε μέχρι τώρα και το
οποίο είναι γραμμένο στην ελληνική- πρωτοκοπτική βρίσκεται στη Χαϊδελβέργη και
είναι του τρίτου αιώνα π.Χ.. Περιλαμβάνει ένα πίνακα κοπτικό με ελληνικά
γράμματα και την αντίστοιχη έννοια στη ελληνική γλώσσα. Ίσως να είχαν προηγηθεί
και άλλα παρόμοια έγγραφα αλλά δεν έφθασαν μέχρι εμάς.
Η Κοπτική είχε περάσει από δύο στάδια. Το πρώτο ήταν της
καινοτομίας που εγκρίθηκε από τους αρχαίους Αιγυπτίους και αυτή η καινοτομία
ήταν η γραφή της αιγυπτιακής γλώσσας με
ελληνικά γράμματα τα οποία, όπως σημειώθηκε, απέδιδαν την ορθότητα της προφοράς
των λέξεων.
Το δεύτερο ήταν ότι οι Χριστιανοί Κόπτες της Αλεξάνδρειας
χρησιμοποίησαν την ελληνική γραφή για να ‘δέσουν’ τους Αιγυπτίους με τη νέα
θρησκεία και να τους απομακρύνουν από
την ειδωλολατρία, αφού η παλιά κοπτική αναφερόταν στα κείμενά της στη μαγεία
και στην αστρολογία και ήταν περισσότερο συνδεδεμένη με τους παπύρους και τις μούμιες.
--
* Το παρόν αποτελεί το πρώτο μέρος για την
Κοπτική γραφή. Στοιχεία έχουν ληφθεί από κείμενο της ‘Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας’
της Αιγύπτου, κεφάλαιο «περί αιγυπτιολογίας»
