Λίγες μέρες πριν από το Συνέδριο της Θεσσαλονίκης παρουσιάστηκε στην Αθήνα μια σημαντική εργασία που αποτελεί υποδειγματική περίπτωση διάσωσης του γλωσσικού και πολιτισμικού πλούτου της χώρας. Πρόκειται για τον τόμο «Αρβανίτικα Τραγούδια» του Θανάση Μωραΐτη.
Κατά την παρουσίαση του έργου μίλησε ο Θόδωρος Πάγκαλος, ο οποίος δεν μάσησε τα λόγια του:
«Εμείς που γεννηθήκαμε σε σπίτια όπου η γιαγιά μας μιλούσε αυτή τη γλώσσα, γνωρίζουμε ότι δεν είναι -όπως λένε οι εθναμύντορες σήμερα- ελληνικά με λίγες ξένες λέξεις. Είναι αλβανικά κανονικά του 14ου αιώνα. Αυτό το πιστοποιούν εξάλλου και οι σημερινοί μορφωμένοι μετανάστες Αλβανοί, οι οποίοι, όταν πηγαίνουν στα Μεσόγεια, λένε "μα εσείς μιλάτε αρχαία αλβανικά". Κι αυτό είναι πολύ γνωστό από γλωσσολογική άποψη, διότι αυτοί οι Αρβανίτες του 14ου αιώνα που ήλθαν στα νότια της Βαλκανικής μέσα στα πλαίσια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, είδαν τη γλώσσα τους -το ιδίωμά τους- να εξελίσσεται στα ελληνικά, στην πιο σύνθετη και πιο εμπεριστατωμένη γλώσσα, και ό,τι παρέμεινε μέχρι την εποχή μας στο λεξιλόγιό τους ήταν αυτό το παλιό ιδίωμα, το οποίο μιλάγανε τόσους αιώνες πριν στην περιοχή.
»Αυτή είναι κάπως σαν μια χαμένη πατρίδα για μας, γιατί είναι ένας ολόκληρος πολιτισμός, τον οποίο χάνουμε, όχι βέβαια κάτω από καμιά καταπίεση, γιατί κανείς δεν μας καταπίεζε. Ποιος άλλωστε θα καταπίεζε τους Αρβανίτες στην Ελλάδα; Οι Αρβανίτες ηγούνται της Ελλάδας. Συνήθως τα επαγγέλματα που ασκούν είναι πρωθυπουργοί, στρατηγοί, ναύαρχοι, κ.λπ. Και είναι και ιδιοκτήτες της πρωτεύουσας, επομένως πλούτισαν από τη μεγάλη αξία που έλαβαν τα χωράφια τους ως οικόπεδα. »Αλλά οι ίδιοι εφόνευσαν το παρελθόν τους, διότι -φανατικά πεισμένοι ότι είναι Ελληνες- με τη βοήθεια των γλωσσαμυντόρων και των δασκάλων εγκατέλειψαν και εξαφάνισαν το γλωσσικό αυτό ιδίωμα, το οποίο πια κανείς δεν μιλάει, τουλάχιστον από την ηλικία μου και κάτω». Σε παρατήρηση από το ακροατήριο, ο κ. Πάγκαλος συμφωνεί ότι «οι γιαγιάδες μιλάνε, αλλά όπως ξέρεις οι γιαγιάδες έχουν δυστυχώς ημερομηνία λήξης. Υπάρχει και κάτι χειρότερο. Υπάρχει και η τηλεόραση, η οποία καταργεί τις γιαγιάδες πριν μας τις πάρει ο Θεός.
»Αυτή, όμως, η γλώσσα, αυτό το ιδίωμα, αυτός ο κόσμος -διότι υπήρχε ένας κόσμος πίσω από το ιδίωμα, βαθύτατα ελληνικός στη συνείδησή του, αλλά με διαφορετικά πολιτιστικά χαρακτηριστικά και αξιόλογα πολιτιστικά χαρακτηριστικά- ήταν κρίμα να χαθεί.
»Εργασίες σαν αυτή που έκανε ο Θανάσης Μωραΐτης βοηθούν να μην είναι μια χαμένη πατρίδα, γιατί εγώ πιστεύω ότι το αρβανίτικο ιδίωμα, η γλώσσα, οι μύθοι, οι παραδόσεις, όλο το λαογραφικό υλικό είναι μια χαμένη πατρίδα, αν το αφήσουμε να χαθεί κάπου στο σκοτάδι των αιώνων».
«Εμείς που γεννηθήκαμε σε σπίτια όπου η γιαγιά μας μιλούσε αυτή τη γλώσσα, γνωρίζουμε ότι δεν είναι -όπως λένε οι εθναμύντορες σήμερα- ελληνικά με λίγες ξένες λέξεις. Είναι αλβανικά κανονικά του 14ου αιώνα. Αυτό το πιστοποιούν εξάλλου και οι σημερινοί μορφωμένοι μετανάστες Αλβανοί, οι οποίοι, όταν πηγαίνουν στα Μεσόγεια, λένε "μα εσείς μιλάτε αρχαία αλβανικά". Κι αυτό είναι πολύ γνωστό από γλωσσολογική άποψη, διότι αυτοί οι Αρβανίτες του 14ου αιώνα που ήλθαν στα νότια της Βαλκανικής μέσα στα πλαίσια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, είδαν τη γλώσσα τους -το ιδίωμά τους- να εξελίσσεται στα ελληνικά, στην πιο σύνθετη και πιο εμπεριστατωμένη γλώσσα, και ό,τι παρέμεινε μέχρι την εποχή μας στο λεξιλόγιό τους ήταν αυτό το παλιό ιδίωμα, το οποίο μιλάγανε τόσους αιώνες πριν στην περιοχή.
»Αυτή είναι κάπως σαν μια χαμένη πατρίδα για μας, γιατί είναι ένας ολόκληρος πολιτισμός, τον οποίο χάνουμε, όχι βέβαια κάτω από καμιά καταπίεση, γιατί κανείς δεν μας καταπίεζε. Ποιος άλλωστε θα καταπίεζε τους Αρβανίτες στην Ελλάδα; Οι Αρβανίτες ηγούνται της Ελλάδας. Συνήθως τα επαγγέλματα που ασκούν είναι πρωθυπουργοί, στρατηγοί, ναύαρχοι, κ.λπ. Και είναι και ιδιοκτήτες της πρωτεύουσας, επομένως πλούτισαν από τη μεγάλη αξία που έλαβαν τα χωράφια τους ως οικόπεδα. »Αλλά οι ίδιοι εφόνευσαν το παρελθόν τους, διότι -φανατικά πεισμένοι ότι είναι Ελληνες- με τη βοήθεια των γλωσσαμυντόρων και των δασκάλων εγκατέλειψαν και εξαφάνισαν το γλωσσικό αυτό ιδίωμα, το οποίο πια κανείς δεν μιλάει, τουλάχιστον από την ηλικία μου και κάτω». Σε παρατήρηση από το ακροατήριο, ο κ. Πάγκαλος συμφωνεί ότι «οι γιαγιάδες μιλάνε, αλλά όπως ξέρεις οι γιαγιάδες έχουν δυστυχώς ημερομηνία λήξης. Υπάρχει και κάτι χειρότερο. Υπάρχει και η τηλεόραση, η οποία καταργεί τις γιαγιάδες πριν μας τις πάρει ο Θεός.
»Αυτή, όμως, η γλώσσα, αυτό το ιδίωμα, αυτός ο κόσμος -διότι υπήρχε ένας κόσμος πίσω από το ιδίωμα, βαθύτατα ελληνικός στη συνείδησή του, αλλά με διαφορετικά πολιτιστικά χαρακτηριστικά και αξιόλογα πολιτιστικά χαρακτηριστικά- ήταν κρίμα να χαθεί.
»Εργασίες σαν αυτή που έκανε ο Θανάσης Μωραΐτης βοηθούν να μην είναι μια χαμένη πατρίδα, γιατί εγώ πιστεύω ότι το αρβανίτικο ιδίωμα, η γλώσσα, οι μύθοι, οι παραδόσεις, όλο το λαογραφικό υλικό είναι μια χαμένη πατρίδα, αν το αφήσουμε να χαθεί κάπου στο σκοτάδι των αιώνων».
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ - 24/11/2002