Νικόλαος Μουτσόπουλος. Ο καθηγητής του ΑΠΘ συνεχίζει τις ανασκαφές στη Ρεντίνα επί 35 χρόνια.
Ο ίδιος επιθυμεί να τον αποκαλούν “δάσκαλο” και ίσως δεν έχει άδικο. Διότι πώς αλλιώς να αποκαλέσεις τον Νικόλαο Μουτσόπουλο, τον ακάματο αρχιτέκτονα αλλά και αρχαιολόγο και ζωγράφο και εθνολόγο και λαογράφο; Αυτόν που ανασυνθέτει από τα ελάχιστα εικόνες του παρελθόντος, όχι λόγω μιας στείρας παραδοσιολαγνείας, αλλά γιατί πιστεύει πως μόνο έτσι θα γνωρίσουμε το πρόσωπο του ελληνισμού, του αλλοτινού και του τωρινού;
Ο Νικόλαος Μουτσόπουλος είναι πρώτον ένας γοητευτικός συζητητής. Μπορεί και παίρνει τον συνομιλητή του στα ταξίδια που έχει κάνει στο χώρο και το χρόνο. Δεν απαλύνει τις απόψεις του, ξέρει πως αυτές οι απόψεις έχουν προκαλέσει αντιδράσεις, έχει επίγνωση του έργου του. Ο λόγος του είναι πολύτιμος. Και κάτι ακόμη: θα μπορούσε να αποτελέσει παράδειγμα εργατικότητας, αφού επιμένει να δουλεύει καθημερινά επί δώδεκα ώρες, να ανεβαίνει έστω και με δυσκολίες στην αγαπημένη του Αρέθουσα, τη Ρεντίνα για τους υπολοίπους, όπου θεωρεί ότι ίσως βρίσκεται θαμμένος ο σπουδαίος αρχαίος έλλην ποιητής, ο Ευριπίδης.
Η ΡΕΝΤΙΝΑ ΚΑΙ Ο ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ
“Έχω μάθει πολλά από τις ανασκαφές που κάνω εκεί επί 35 χρόνια και συνεχίζω να αναζητώ τον τάφο του Ευριπίδη. Αλλά δεν έχω την άδεια να σκάψω και έξω από το χώρο της Ρεντίνας. Ξέρουμε πότε κτίσθηκε, γιατί κτίσθηκε εκεί, ποια ήταν η εξέλιξη της κατοικίας, που δείχνει πολλά και για την καταγωγή του μακεδονικού σπιτιού, ποια ήταν τα εργαλεία τους. Ποια τα νεκροταφεία τους και τα ταφικά έθιμα. Και εάν βρεθεί ο τάφος θα δοθεί και μια απάντηση στο γιατί βρέθηκε εκεί. Ο Αρχέλαος, που του είχε δώσει καταφύγιο, διάλεξε ʽδέονʼ τόπο και όχι τυχαία. Και η Αρέθουσα δεν ήταν μακεδονική πόλη, ήταν Θράκες οι κάτοικοί της. Και το περιβάλλον είναι εντυπωσιακό. Υπάρχουν κείμενα που λένε ότι, όταν γυρνούσε τις νύκτες εκεί, δεν το έκανε μόνο από περιέργεια και έπεσε πάνω στα όργια των Μαινάδων και για αυτό υποτίθεται ότι τον σκότωσαν, αλλά έψαχνε να βρει το σπίτι εραστού του. Θα συνέχιζα τις έρευνες, εάν είχα τα χρήματα. Αδύνατον το σαρκίον αλλά πιστεύω σε αυτά τα πράγματα”.
Οι νεολιθικοί οικισμοί και τα κάστρα
“Ανέβαινα στα 1.600 μέτρα, αφάνταστο το κρύο, και κοιμόμουν εκεί, για να τα μελετήσω τα Δρακόσπιτα της Εύβοιας. Και από νωρίς άρχισε και η καταγραφή των κάστρων όλης της Μακεδονίας και της Θράκης φθάνοντας ως τον Αίμο. Όλα αυτά ανήκαν κάποτε στο ανατολικό ρωμαϊκό κράτος που έγινε βυζαντινό. Και οι ανασκαφές της Ρεντίνας έδειξαν ότι από τον 9ο αιώνα εμφανίζεται το χαγιάτι και δεν είναι τουρκικό”.
“Επειδή θέλησα να χτυπήσω ένα καμπανάκι για τους κινδύνους που διέβλεπα, κάθισα και έγραψα ένα τόμο για τους οικισμούς της Ουρανούπολης, της Αφύτου, της Κρυοπηγής, για τα Πυργαδίκια. Για την ιστορία τους, για τη πολεοδομία, την όψη των σπιτιών, μέχρι για τα κλείστρα των παραθύρων. Και με πήραν με τις πέτρες και τώρα έρχονται παιδιά από οργανώσεις και συλλόγους και λένε ʽήμαρτον δάσκαλε, έλα να μας σώσειςʼ αλλά είναι αργά πια. Και στην Καστοριά θα κάναμε ένα κέντρο αναστηλώσεων όλης της ΝΑ Ευρώπης με τη βοήθεια της Ουνέσκο και είχαμε εξασφαλίσει όλους τους πόρους αλλά εκπρόσωπος του υπουργείου Πολιτισμού το αρνήθηκε λέγοντας ότι η Μελίνα το είχε υποσχεθεί στην Κρήτη. Και οι Καστοριανοί το χειροκρότησαν, γιατί ήθελαν να μην αντικαταστήσει τη γούνα οτιδήποτε άλλο. Και τώρα μου λένε να ξαναρχίσω, αλλά δεν αντέχω άλλο. Και με την Άνω Πόλη ασχολήθηκα από νωρίς και όταν η Πολιτιστική Πρωτεύουσα μου ανέθεσε το έργο, έκανα ό,τι μπορούσα και όχι μόνο για να σωθούν ντουβάρια, αλλά το θέμα ήταν να μην αλλοιωθεί ο αυτόχθων πληθυσμός από τους νεοκουλτουριάρηδες”.
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Δεκ 25, 2009
Ο ίδιος επιθυμεί να τον αποκαλούν “δάσκαλο” και ίσως δεν έχει άδικο. Διότι πώς αλλιώς να αποκαλέσεις τον Νικόλαο Μουτσόπουλο, τον ακάματο αρχιτέκτονα αλλά και αρχαιολόγο και ζωγράφο και εθνολόγο και λαογράφο; Αυτόν που ανασυνθέτει από τα ελάχιστα εικόνες του παρελθόντος, όχι λόγω μιας στείρας παραδοσιολαγνείας, αλλά γιατί πιστεύει πως μόνο έτσι θα γνωρίσουμε το πρόσωπο του ελληνισμού, του αλλοτινού και του τωρινού;
Ο Νικόλαος Μουτσόπουλος είναι πρώτον ένας γοητευτικός συζητητής. Μπορεί και παίρνει τον συνομιλητή του στα ταξίδια που έχει κάνει στο χώρο και το χρόνο. Δεν απαλύνει τις απόψεις του, ξέρει πως αυτές οι απόψεις έχουν προκαλέσει αντιδράσεις, έχει επίγνωση του έργου του. Ο λόγος του είναι πολύτιμος. Και κάτι ακόμη: θα μπορούσε να αποτελέσει παράδειγμα εργατικότητας, αφού επιμένει να δουλεύει καθημερινά επί δώδεκα ώρες, να ανεβαίνει έστω και με δυσκολίες στην αγαπημένη του Αρέθουσα, τη Ρεντίνα για τους υπολοίπους, όπου θεωρεί ότι ίσως βρίσκεται θαμμένος ο σπουδαίος αρχαίος έλλην ποιητής, ο Ευριπίδης.
Η ΡΕΝΤΙΝΑ ΚΑΙ Ο ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ
“Έχω μάθει πολλά από τις ανασκαφές που κάνω εκεί επί 35 χρόνια και συνεχίζω να αναζητώ τον τάφο του Ευριπίδη. Αλλά δεν έχω την άδεια να σκάψω και έξω από το χώρο της Ρεντίνας. Ξέρουμε πότε κτίσθηκε, γιατί κτίσθηκε εκεί, ποια ήταν η εξέλιξη της κατοικίας, που δείχνει πολλά και για την καταγωγή του μακεδονικού σπιτιού, ποια ήταν τα εργαλεία τους. Ποια τα νεκροταφεία τους και τα ταφικά έθιμα. Και εάν βρεθεί ο τάφος θα δοθεί και μια απάντηση στο γιατί βρέθηκε εκεί. Ο Αρχέλαος, που του είχε δώσει καταφύγιο, διάλεξε ʽδέονʼ τόπο και όχι τυχαία. Και η Αρέθουσα δεν ήταν μακεδονική πόλη, ήταν Θράκες οι κάτοικοί της. Και το περιβάλλον είναι εντυπωσιακό. Υπάρχουν κείμενα που λένε ότι, όταν γυρνούσε τις νύκτες εκεί, δεν το έκανε μόνο από περιέργεια και έπεσε πάνω στα όργια των Μαινάδων και για αυτό υποτίθεται ότι τον σκότωσαν, αλλά έψαχνε να βρει το σπίτι εραστού του. Θα συνέχιζα τις έρευνες, εάν είχα τα χρήματα. Αδύνατον το σαρκίον αλλά πιστεύω σε αυτά τα πράγματα”.
Οι νεολιθικοί οικισμοί και τα κάστρα
“Ανέβαινα στα 1.600 μέτρα, αφάνταστο το κρύο, και κοιμόμουν εκεί, για να τα μελετήσω τα Δρακόσπιτα της Εύβοιας. Και από νωρίς άρχισε και η καταγραφή των κάστρων όλης της Μακεδονίας και της Θράκης φθάνοντας ως τον Αίμο. Όλα αυτά ανήκαν κάποτε στο ανατολικό ρωμαϊκό κράτος που έγινε βυζαντινό. Και οι ανασκαφές της Ρεντίνας έδειξαν ότι από τον 9ο αιώνα εμφανίζεται το χαγιάτι και δεν είναι τουρκικό”.
“Επειδή θέλησα να χτυπήσω ένα καμπανάκι για τους κινδύνους που διέβλεπα, κάθισα και έγραψα ένα τόμο για τους οικισμούς της Ουρανούπολης, της Αφύτου, της Κρυοπηγής, για τα Πυργαδίκια. Για την ιστορία τους, για τη πολεοδομία, την όψη των σπιτιών, μέχρι για τα κλείστρα των παραθύρων. Και με πήραν με τις πέτρες και τώρα έρχονται παιδιά από οργανώσεις και συλλόγους και λένε ʽήμαρτον δάσκαλε, έλα να μας σώσειςʼ αλλά είναι αργά πια. Και στην Καστοριά θα κάναμε ένα κέντρο αναστηλώσεων όλης της ΝΑ Ευρώπης με τη βοήθεια της Ουνέσκο και είχαμε εξασφαλίσει όλους τους πόρους αλλά εκπρόσωπος του υπουργείου Πολιτισμού το αρνήθηκε λέγοντας ότι η Μελίνα το είχε υποσχεθεί στην Κρήτη. Και οι Καστοριανοί το χειροκρότησαν, γιατί ήθελαν να μην αντικαταστήσει τη γούνα οτιδήποτε άλλο. Και τώρα μου λένε να ξαναρχίσω, αλλά δεν αντέχω άλλο. Και με την Άνω Πόλη ασχολήθηκα από νωρίς και όταν η Πολιτιστική Πρωτεύουσα μου ανέθεσε το έργο, έκανα ό,τι μπορούσα και όχι μόνο για να σωθούν ντουβάρια, αλλά το θέμα ήταν να μην αλλοιωθεί ο αυτόχθων πληθυσμός από τους νεοκουλτουριάρηδες”.
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Δεκ 25, 2009
