Το αποκάλεσαν ρόδο της ερήμου, μαργαριτάρι της αραβικής γης, θαύμα του σύγχρονου κόσμου. Κι όλα αυτά, χάρη στους φρενήρεις ρυθμούς οικιστικής ανάπτυξης, που μεταμόρφωσαν το Ντουμπάι -περί ου ο λόγος- μέσα σε λίγες μόνο δεκαετίες, από μια περιοχή στην έρημο, σε υπερσύγχρονη μεγαλούπολη, περιστοιχισμένη από εκατοντάδες ουρανοξύστες και υπερσύγχρονους αυτοκινητόδρομους.
Και ξαφνικά, η σύγχρονη αυτή Ντίζνεϊλαντ των εφήβων, όπως πολύ εύστοχα την περιέγραψε, σ' ένα πρόσφατο ταξίδι στο Ντουμπάι, ένας εκ των συνταξιδιωτών μας, "πάγωσε" τον πλανήτη με την επιβεβαίωση της είδησης περί σοβαρής οικονομικής κρίσης.
Μια κρίση που ακόμη και μετά την τονωτική "ένεση" από το αδελφό εμιράτο, Αμπού Ντάμπι, είναι ορατή στη γειτονιά με τους 200 και πλέον άδειους ουρανοξύστες, που τα βράδια μοιάζει με στοιχειωμένη, τους δρόμους, την αγορά...
Πώς, μπόρεσε, όμως, το Ντουμπάι από μια περιοχή στην έρημο να μετεξελιχθεί ταχύτατα σε σύγχρονο, οικιστικά, κέντρο, ακόμη κι αν αυτό το οδήγησε -κατά τα φαινόμενα- σε κρίση; Την απάντηση μας δίνει ο Κύπριος αρχιτέκτονας, Γιώργος Κατωδρύτης, ο οποίος μετέφερε την πολυετή πείρα του από το Παρίσι (σ.σ. εργάστηκε μαζί με τον διεθνούς φήμης αρχιτέκτονα Bernard Tschumi), το Λονδίνο και τη Λευκωσία σ' ένα γειτονικό του Ντουμπάι εμιράτο, τη Σάρτζα και το πανεπιστήμιό της. "Έως τις αρχές του 19ου αιώνα, τα χωριά γύρω από τον Περσικό Κόλπο στήθηκαν γύρω από ρηχές λίμνες.
Το Ντουμπάι ήταν ένα απ' αυτά. Το ψάρεμα, οι καταδύσεις προς αναζήτηση μαργαριταριών και το εμπόριο με το Ιράν ήταν οι βασικές πηγές εισοδήματος, πολιτισμού και αρχιτεκτονικής. Μικρές οικιστικές εξελικτικές διεργασίες βρισκόταν στο στάδιο της ανάπτυξης.
Η ανακάλυψη του πετρελαίου, στη δεκαετία του '70 ήταν αυτή που προκάλεσε την ταχύτατη οικιστική ανάπτυξη", μας εξηγεί ο κ. Κατωδρύτης, ιδρυτής του "StudioNova Architects", ο οποίος μελετά και ασχολείται ενεργά με τη σύγχρονη πόλη και την εξέλιξή της στον 21ο αιώνα. "Οι κυβερνήτες (σεΐχηδες) του Ντουμπάι- συνεχίζει- είχαν πάντα το όνειρο μιας σύγχρονης πόλης. Η δυτικοποίηση μεταφραζόταν ως η μόνη μορφή εκσυγχρονισμού.
Το πρώτο μάστερ πλαν για το Ντουμπάι καταρτίστηκε το 1959, ως ένα συνονθύλευμα σύγχρονων πολυκατοικιών και αυτοκινητοδρόμων, μέσα στην έρημο. Το 1978 χτίστηκε το ψηλότερο κτίριο στον Κόλπο, το Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου, το 2010 ολοκληρώθηκε το ψηλότερο κτίριο στον Κόσμο, το Μπουρζ Χαλίφα (Πύργος Χαλίφα). Τα χρήματα και η αφθονία επενδύσεων είναι ένας τρόπος για να προωθήσεις την εικονική αρχιτεκτονική και μητροπολιτικές εξελίξεις στην έρημο, αλλά όχι ο μόνος.
Αυτά που κατάφερε το Ντουμπάι οφείλονται: στο όραμα και το ρίσκο που πήραν οι κυβερνήτες του, τις αποτελεσματικές διοικητικές διαδικασίες, όπου όλα συγκεντρώνονται κεντρικά και ελέγχονται από το κράτος, τη διασφάλιση υποδομών και ασφάλειας για επενδυτές και αγοραστές (σ.σ. το 70% των επενδύσεων του Ντουμπάι προέρχονται από το εξωτερικό και το 85% των αγοραστών είναι απόδημοι ή ξένοι) την παροχή φθηνής γης (μεγάλες εκτάσεις), καθώς και την εξασφάλιση φθηνού εργατικού δυναμικού από τη Νοτιοανατολική Ασία".
Τον ρωτάμε για την οικονομική κρίση και πόσο αυτή επηρέασε το Ντουμπάι κι αυτός μας απαντά: "Η οικονομική κρίση είχε σοβαρές επιπτώσεις. Κι αυτό επειδή η αγορά των ακινήτων ήταν εξαιρετικά κερδοσκοπική. Οι επενδυτές εγκατέλειψαν την πόλη, οι τράπεζες δεν προβαίνουν πλέον σε δανεισμούς και οι αγοραστές δεν έχουν την ίδια σιγουριά με πριν. Όλες οι μελλοντικές 'πόλεις' και κάθε σχέδιο έχει 'παγώσει'".
Ενώ στην παρατήρησή μας πως, παρά τα άδεια κτίρια, οι κατασκευαστικές εργασίες συνεχίζονται νυχθημερόν, μας εξηγεί πως τα περισσότερα απ' αυτά τα κτίρια ολοκληρώθηκαν επειδή είχαν ξεκινήσει να χτίζονται πριν από την οικονομική κρίση. "Πιθανότατα, θα παραμείνουν σχεδόν άδεια, καθώς οι περισσότεροι απόδημοι και ξένοι αγοραστές δεν είναι έτοιμοι να επενδύσουν ακόμη", τονίζει.
Καθώς περπατάμε στους δρόμους του Ντουμπάι και αντικρίζουμε μικρά θαύματα, όχι της φύσης, αλλά της τεχνολογικής εξέλιξης του σύγχρονου κόσμου -το "The World", το πρώτο σύμπλεγμα τεχνητών νησιών, που έχει το σχήμα της υδρογείου, το "Palm Jumeirah", το τεχνητό-νησί σε σχήμα φοίνικα κ.ά- δεν μπορούμε παρά να αναρωτηθούμε, αν αυτή η γιγάντια ανθρώπινη παρέμβαση στη φύση, μπορεί να επηρεάζει το περιβάλλον.
"Αναπόφευκτα ναι" μας απαντά ο κ. Κατωδρύτης και μας εξηγεί: "Η ταχύτητα με την οποία σχεδιάστηκαν τα κτίρια, χτίστηκαν και πουλήθηκαν ήταν εκπληκτική. Ένα κτίριο 50 ορόφων, για παράδειγμα, σχεδιαζόταν μέσα σε δύο μήνες, χτιζόταν σε 12 και όλες οι μονάδες του πωλούνταν μέσα σε λίγες εβδομάδες, μετά τη διαφημιστική προβολή τους. Με τέτοιες ταχύτητες, στις οποίες ο αγοραστής δεν είναι απαραίτητα και ο τελικός χρήστης, δεν υπήρχε καμία ανησυχία για το περιβάλλον, κοινωνικά ή άλλα θέματα. Ο πράσινος κώδικας οικοδόμησης του Ντουμπάι δεν υιοθετήθηκε ποτέ, καθώς θεωρήθηκε προβληματικός από τους παράγοντες της οικιστικής ανάπτυξης, που θα έπρεπε να αυξήσουν το αρχικό κόστος κατασκευής. Οι παραθαλάσσιες οικολογικές αλλαγές στην πόλη ήταν πάντα υπό αμφισβήτηση.
Με την προσθήκη τεχνητών νησιών, η μήκους 45 χλμ παραλία του Ντουμπάι (μεταξύ των εμιράτων της Σάρτζα και του Αμπού Ντάμπι) επεκτάθηκε δραστικά και κανείς δεν γνωρίζει ποιος θα είναι ο αντίκτυπος και οι συνέπειες αυτής της ενέργειας στο μέλλον".
Τον ρωτάμε, πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί το Ντουμπάι από εδώ και πέρα και μας λέει πως αυτό που χρειάζεται, κατά την εκτίμησή του, είναι η προώθηση ενός περισσότερου βιώσιμου σχεδίου για την πόλη.
Ένα σχέδιο, που θα περιλαμβάνει- μεταξύ άλλων- την κατασκευή κτιρίων που θα ανταποκρίνονται πιο αποτελεσματικά στις ακραίες καιρικές συνθήκες, τη δημιουργία περισσότερων δημόσιων χώρων, την πλήρωση του "κενού" που υπάρχει μεταξύ των τεράστιων οικοδομημάτων και τη δημιουργία της αίσθησης μιας πιο "κοινωνικής" πόλης, την κατασκευή μουσείων και άλλων χώρων πολιτισμού κ.ά.
