ΕΠΙΣΤΗΝΟΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Της Μαίρης Αδαμοπούλου
Δύο αντισεισμικά μυστικά του ναού - συμβόλου της Κωνσταντινούπολης αποκαλύπτει νέα έρευνα που υλοποιήθηκε με ελληνική συμμετοχή
Τούβλα δώδεκα φορές πιο ελαφρά από τα συνηθισμένα και ειδικά κονιάματα είναι τα δύο μυστικά που προσέφεραν αντισεισμική προστασία στην κορυφαία δημιουργία της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, την Αγία Σοφία, και της επιτρέπουν να αντέχει σεισμό τουλάχιστον 7 ρίχτερ.
«Καταφέραμε μέσα από τα υλικά να διαβάσουμε τα μυστικά των βυζαντινών μαστόρων», λέει στα «ΝΕΑ» η καθηγήτρια του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Αντωνία Μοροπούλου, η οποία παρουσίασε τα αποτελέσματα μακρόχρονης έρευνας που πραγματοποιήθηκε από τα πανεπιστήμια του Πρίνστον των ΗΠΑ, του Μπογάζιτζι της Τουρκίας και από το ΕΜΠ στην έκδοση που υπογράφει υπό τον τίτλο «Η ελληνική συμβολή στη συντήρηση της Αγίας Σοφίας», την οποία εξέδωσε το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος.
Πρώτες ύλες από τη Ρόδο και ειδική τεχνική από την Ανατολή συνδυάστηκαν για να δημιουργηθούν οι οπτόπλινθοι στον σημερινό, δεύτερο, τρούλο της Αγίας Σοφίας, καθώς ο πρώτος κατέρρευσε από σεισμό. Για να αποδειχθεί ο θρύλος που ήθελε τα τούβλα του τρούλου να κατασκευάζονται με ειδική παραγγελία, οι ερευνητές συνέκριναν τα δομικά υλικά της Αγίας Σοφίας με σύγχρονα κτίσματα από την Πόλη και τη Ρόδο. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως κατά 95% οι πρώτες ύλες προέρχονται από τη Ρόδο, είναι εμπλουτισμένες σε άργιλο και μπορούν να δώσουν οπτόπλινθους συμπαγείς και με υψηλή αντοχή. Όσο για την τεχνική όπτησης (ψησίματος των τούβλων) έχει τις ρίζες της στην Ανατολή όπου η συγκεκριμένη τεχνογνωσία ήταν ιδιαιτέρως αναπτυγμένη.
Δεύτερο αντισεισμικό μυστικό της Αγίας Σοφίας ήταν τα κονιάματα από ημι-αποκρυσταλλοποιημένο υλικό που έχει την ιδιότητα να απορροφά την ενέργεια του σεισμού, εξηγεί η κ. Μοροπούλου. Τα κονιάματα αυτά μάλιστα, αφού αναλύθηκαν, ξαναγεννήθηκαν βελτιωμένα στα εργαστήρια. Το αποτέλεσμα ήταν να αντιδράσουν πολύ ικανοποιητικά στον σεισμό του 1999 (είχαν τοποθετηθεί στο μνημείο λίγους μόλις μήνες προ του μεγάλου σεισμού στην Τουρκία) ενώ εκτιμάται πως η σύνθεση και η ιδιοσυστασία του υλικού μπορούσε να αντέξει 7 ρίχτερ.
Εκτός από τα αντισεισμικά μυστικά, η έρευνα έχει εντοπίσει χαμένα ψηφιδωτά στο εσωτερικό της Αγίας Σοφίας. Ήδη μέσω διασκόπησης εντοπίστηκε και αποκαλύφθηκε το πρόσωπο ενός χερουβείμ στην αριστερή πλευρά του Ιερού, ενώ αναζητάται ακόμη ένα πρόσωπο χερουβείμ στην απέναντι πλευρά, νοτιοανατολικά του Ιερού.
Τούβλα δώδεκα φορές πιο ελαφρά από τα συνηθισμένα και ειδικά κονιάματα είναι τα δύο μυστικά που προσέφεραν αντισεισμική προστασία στην κορυφαία δημιουργία της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, την Αγία Σοφία, και της επιτρέπουν να αντέχει σεισμό τουλάχιστον 7 ρίχτερ.
«Καταφέραμε μέσα από τα υλικά να διαβάσουμε τα μυστικά των βυζαντινών μαστόρων», λέει στα «ΝΕΑ» η καθηγήτρια του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Αντωνία Μοροπούλου, η οποία παρουσίασε τα αποτελέσματα μακρόχρονης έρευνας που πραγματοποιήθηκε από τα πανεπιστήμια του Πρίνστον των ΗΠΑ, του Μπογάζιτζι της Τουρκίας και από το ΕΜΠ στην έκδοση που υπογράφει υπό τον τίτλο «Η ελληνική συμβολή στη συντήρηση της Αγίας Σοφίας», την οποία εξέδωσε το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος.
Πρώτες ύλες από τη Ρόδο και ειδική τεχνική από την Ανατολή συνδυάστηκαν για να δημιουργηθούν οι οπτόπλινθοι στον σημερινό, δεύτερο, τρούλο της Αγίας Σοφίας, καθώς ο πρώτος κατέρρευσε από σεισμό. Για να αποδειχθεί ο θρύλος που ήθελε τα τούβλα του τρούλου να κατασκευάζονται με ειδική παραγγελία, οι ερευνητές συνέκριναν τα δομικά υλικά της Αγίας Σοφίας με σύγχρονα κτίσματα από την Πόλη και τη Ρόδο. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως κατά 95% οι πρώτες ύλες προέρχονται από τη Ρόδο, είναι εμπλουτισμένες σε άργιλο και μπορούν να δώσουν οπτόπλινθους συμπαγείς και με υψηλή αντοχή. Όσο για την τεχνική όπτησης (ψησίματος των τούβλων) έχει τις ρίζες της στην Ανατολή όπου η συγκεκριμένη τεχνογνωσία ήταν ιδιαιτέρως αναπτυγμένη.
Δεύτερο αντισεισμικό μυστικό της Αγίας Σοφίας ήταν τα κονιάματα από ημι-αποκρυσταλλοποιημένο υλικό που έχει την ιδιότητα να απορροφά την ενέργεια του σεισμού, εξηγεί η κ. Μοροπούλου. Τα κονιάματα αυτά μάλιστα, αφού αναλύθηκαν, ξαναγεννήθηκαν βελτιωμένα στα εργαστήρια. Το αποτέλεσμα ήταν να αντιδράσουν πολύ ικανοποιητικά στον σεισμό του 1999 (είχαν τοποθετηθεί στο μνημείο λίγους μόλις μήνες προ του μεγάλου σεισμού στην Τουρκία) ενώ εκτιμάται πως η σύνθεση και η ιδιοσυστασία του υλικού μπορούσε να αντέξει 7 ρίχτερ.
Εκτός από τα αντισεισμικά μυστικά, η έρευνα έχει εντοπίσει χαμένα ψηφιδωτά στο εσωτερικό της Αγίας Σοφίας. Ήδη μέσω διασκόπησης εντοπίστηκε και αποκαλύφθηκε το πρόσωπο ενός χερουβείμ στην αριστερή πλευρά του Ιερού, ενώ αναζητάται ακόμη ένα πρόσωπο χερουβείμ στην απέναντι πλευρά, νοτιοανατολικά του Ιερού.
Υποκίτρινη και όχι κοκκινωπή
Λανθασμένη είναι η εικόνα που έχουμε σήμερα για την Αγία Σοφία. Το κόκκινο επίχρισμα στην εξωτερική της επιφάνεια απέχει κατά πολύ από το χρώμα των Βυζαντινών και κάλυψε τον ναό μετά την Άλωση, αναφέρει η καθηγήτρια του ΕΜΠ Αντωνία Μοροπούλου. Το αυθεντικό χρώμα της όψης δεν διαφέρει από τις υπόλοιπες βυζαντινές εκκλησίες: υποκίτρινο και κόκκινο του τούβλου και ξαναβγήκε στην επιφάνεια όταν από το 1994 άρχισε η αφαίρεση του κόκκινου επιχρίσματος.
Λανθασμένη είναι η εικόνα που έχουμε σήμερα για την Αγία Σοφία. Το κόκκινο επίχρισμα στην εξωτερική της επιφάνεια απέχει κατά πολύ από το χρώμα των Βυζαντινών και κάλυψε τον ναό μετά την Άλωση, αναφέρει η καθηγήτρια του ΕΜΠ Αντωνία Μοροπούλου. Το αυθεντικό χρώμα της όψης δεν διαφέρει από τις υπόλοιπες βυζαντινές εκκλησίες: υποκίτρινο και κόκκινο του τούβλου και ξαναβγήκε στην επιφάνεια όταν από το 1994 άρχισε η αφαίρεση του κόκκινου επιχρίσματος.
Μέχρι σήμερα έχουν αποκαλυφθεί πάνω από τα τρία τέταρτα της αυθεντικής εξωτερικής επιφάνειας του ναού.
Για την Ιστορία
Ο σημερινός ναός κατασκευάστηκε πάνω στα θεμέλια προηγούμενου που καταστράφηκε στη Στάση του Νίκα (532). Η ανακατασκευή του αποφασίστηκε από τον Ιουστινιανό και διήρκεσε από το 532 ώς το 537. Αρχιτέκτονες του ναού είναι ο Ανθέμιος από τις Τράλλεις και ο Ισίδωρος από τη Μίλητο. Το 558 ο εντυπωσιακός τρούλος έπεσε από σεισμό. Ο σημερινός χρονολογείται στο 562. Μετά την Άλωση του 1453, η Αγία Σοφία μετατράπηκε σε τζαμί. Το 1935 ο Κεμάλ τη μετέτρεψε σε μουσείο.
Για την Ιστορία
Ο σημερινός ναός κατασκευάστηκε πάνω στα θεμέλια προηγούμενου που καταστράφηκε στη Στάση του Νίκα (532). Η ανακατασκευή του αποφασίστηκε από τον Ιουστινιανό και διήρκεσε από το 532 ώς το 537. Αρχιτέκτονες του ναού είναι ο Ανθέμιος από τις Τράλλεις και ο Ισίδωρος από τη Μίλητο. Το 558 ο εντυπωσιακός τρούλος έπεσε από σεισμό. Ο σημερινός χρονολογείται στο 562. Μετά την Άλωση του 1453, η Αγία Σοφία μετατράπηκε σε τζαμί. Το 1935 ο Κεμάλ τη μετέτρεψε σε μουσείο.
