«Πήγαινα από την Ακαδημία κατ’ ευθείαν προς το Λύκειον βαδίζοντας στην οδό που περνά έξω από το τείχος της πόλεως και μάλιστα αμέσως μπροστά απ’ αυτό. Φθάνοντας στην πυλίδα, όπου βρίσκεται η κρήνη του Πάνονος, βρήκα εκεί τον Ιπποθάλη...».
Ο Σωκράτης διηγείται, στην εισαγωγική σκηνή του Πλατωνικού διαλόγου «Λύσις», πως κατευθυνόταν από την Ακαδήμεια, γυμνάσιο της Αθήνας, προς το Λύκειο, παίρνοντας έναν από τους δρόμους έξω από την πόλη, που έχει όνομα: είναι η «έξω του τείχους εξ Ακαδήμειας ευθύ Λυκείου».
Το εξώφυλλο της έκδοσης με την Ιερά Οδό, άποψη από τα ανατολικά, και στα δεξιά ο παλιός μελετητής της τοπογραφίας της Αττικής Ι. Τραυλός
Αλλά ποιοι ήταν οι δρόμοι της Αρχαίας Αθήνας και της Αττικής, ποιες οι ονομασίες τους, πώς κατασκευάζονταν και συντηρούνταν; Πάνω σε ποιες αρχαίες οδούς περπατάμε ή οδηγούμε σήμερα;Τις απαντήσεις, μαζί με ένα συναρπαστικό ταξίδι στους δρόμους της αρχαιότητας, προσφέρει μια νέα έκδοση «Αττικής Οδοί. Αρχαίοι δρόμοι της Αττικής», από τη «Μέλισσα». Δεδομένου ότι, όπως αναφέρει ο αρχαιολόγος Γιώργος Σταϊνχάουερ, οι δρόμοι της κλασικής Ελλάδας, σε αντίθεση με τους ρωμαϊκούς, ελάχιστα έχουν απασχολήσει την έρευνα, η σημασία της έκδοσης είναι μεγάλη.
Σε αυτή συγκεντρώνονται για πρώτη φορά όλα τα στοιχεία που έχει δώσει η μέχρι τώρα έρευνα για τους αρχαίους δρόμους της Αττικής, επικεντρώνοντας κυρίως στις ανακαλύψεις των πιο πρόσφατων ανασκαφών στο λεκανοπέδιο - σχετικά κείμενα υπογράφουν οι ανασκαφείς (Γ. Σταϊνχάουερ, Ιωάννα Δρακωτού, Πόπη Παπαγγελή, Εφη Λυγκούρη, Μαρία Πλάτωνος, Δημήτρης Σκιλάρντι, Παναγιώτα Ταξιάρχη, Ολγα Κακαβογιάννη, Κωνσταντίνα Καζά, Ελένη Ανδρίκου, Ανθή Ντόβα, Ολγα Δακουρά-Βογιατζόγλου). Στα πρόσφατα στοιχεία περιλαμβάνονται κι εκείνα που ήρθαν στο φως κατά την κατασκευή της Αττικής Οδού.
Η εταιρεία μάλιστα «Αττική Οδός Α.Ε.» στήριξε υλικά και ηθικά την παρούσα έκδοση, όπως είχε κάνει και με την επανέκδοση των ιστορικών Χαρτών του Κάουπερτ. Αλλωστε, όπως επισημαίνει ο επιμελητής του τόμου, καθηγητής Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ, Μ. Κορρές, η μελέτη του οδικού δικτύου έλαβε νέα ώθηση με τους «Χάρτες της Αττικής» του Κάουπερτ.
Οι αρχαίοι Ελληνες, έχοντας κληρονομήσει από τους Μυκηναίους ή παραλάβει από την Ανατολή τις βασικές αρχές της συναφούς τεχνογνωσίας, τη βελτίωσαν και δημιούργησαν ένα πυκνότατο οδικό δίκτυο, ιδιότυπο και ρηξικέλευθο, που συχνά οριοθετούσαν διά στηλών παρεμποδίζοντας την καταπάτηση της δημόσιας γης από ιδιώτες.
Η καταπάτηση ήταν φαινόμενο σύνηθες και στην αρχαιότητα, σχολιάζει ο αρχαιολόγος - επιγραφολόγος Αγγελος Ματθαίου. Τα συνήθη υλικά ήταν χώμα, χαλίκια, πέτρες, θραύσματα κεραμίδων, όστρακα, άμμος, αλλά και οστά. Τα λιθόστρωτα σπάνιζαν και καθιερώθηκαν στη ρωμαϊκή εποχή.
Στο οδικό δίκτυο αποτυπώνεται η πολιτική, οικονομική, κοινωνική και λειτουργική δομή και εξέλιξη της πόλης-κράτους. Κάποιες συνήθειες διατηρήθηκαν έως τις ημέρες μας. Μέχρι τη δεκαετία του ’60, οι άνθρωποι στα Μεσόγεια κουβαλούσαν, παλιότερα με ιππήλατα κάρα, και μετά με φορτηγά, τον μούστο στην Αθήνα για τις ταβέρνες και τα κρασοπουλειά.
Η ΠΙΟ ΠΑΛΙΑ ΓΡΑΠΤΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ
Η παλαιότερη γραπτή μαρτυρία περί οδού στην Αθήνα είναι ένα επίγραμμα, σύμφωνα με τον Α. Ματθαίου, το οποίο είναι χαραγμένο σε βάση ανδρικού επιτύμβιου αγάλματος (540-530 π.Χ.) που βρέθηκε τον 19ο αιώνα κοντά στην Πλατεία Κουμουνδούρου, εντοιχισμένη στο Θεμιστόκλειο τείχος. Το ίδιο το μνημείο «ομιλεί» και καλεί τον περαστικό, καθώς βαδίζει στον δρόμο και περνά πλάι στο επιτύμβιο, να σταθεί για λίγο και, ενώ τη σκέψη του απασχολούν άλλα, να θρηνήσει βλέποντας το μνήμα του Θράσωνος. Οι κύριες οδοί που οδηγούσαν από το άστυ στην ύπαιθρο ήταν συγχρόνως και ταφικοί οδοί.
Η έκδοση θα παρουσιαστεί στις 29 Απριλίου (6.30 μ.μ.) στο Μουσείο της Ακρόπολης, με ομιλητές τους Γ. Σταϊνχάουερ, Λήδα Κωστάκη, Μ. Κορρέ και εκπροσώπους της «Αττικής Οδού Α.Ε.» και συντονιστή τον Δ. Παντερμαλή.
- Η ΠΡΟΟΔΟΣ
«Οι αρχαίοι Ελληνες δεν θα μπορούσαν να υστερούν στον τομέα της χερσαίας επικοινωνίας και των μεταφορών. Είναι τα τελευταία χρόνια που η έρευνα αποδεικνύει την πρόοδό τους στην οδοποιία και αναδεικνύει τα άξια θαυμασμού έργα τους» (Γιάννης Πίκουλας, μελετητής των αρχαίων οδικών δικτύων)
Δήμητρα Ρουμπούλα
http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=11380&subid=2&pubid=11344966
