Στην Αίγινα μέσα σε ορφανοτροφείο
| Γιατί θεωρήθηκε απόμακρο το οικόπεδο που τελικά το στέγασε και πώς σώθηκε ο ναός της Καπνικαρέας, στο βιβλίο «Η μέριμνα για τις αρχαιότητες στην Ελλάδα και τα πρώτα μουσεία» |
Πόσοι γνωρίζουμε ότι το πρώτο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο λειτούργησε στην Αίγινα, το 1829, επί Καποδίστρια, και συστεγαζόταν με το Ορφανοτροφείο της πόλης; Και ότι το επόμενο αρχαιολογικό μουσείο, στην Αθήνα πλέον, στεγαζόταν στον ναό του Ηφαίστου στο Θησείο; Οτι τον ναό της Καπνικαρέας (που στέκει μια χαρά στη θέση του) ήθελαν πολλά χρόνια πριν να τον μετακινήσουν, γιατί έκοβε την Ερμού στα δύο ή ότι κατά τη διάνοιξη του δρόμου κοντά στην Πύλη του Αδριανού θεωρήθηκε ότι έγιναν καταστροφές στα μνημεία;
Αυτές τις πληροφορίες και πολλές άλλες μας δίνει η (επαν)έκδοση του βιβλίου της Αγγελικής Κόκκου «Η μέριμνα για τις αρχαιότητες στην Ελλάδα και τα πρώτα μουσεία» (εκδόσεις «Καπόν»), που πρωτοκυκλοφόρησε το 1977, μετά την έγκριση της ομότιτλης διατριβής της από τη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
«Τα βιβλία έχουν τη μοίρα τους», υποστηρίζει η Αγγελική Κόκκου, η οποία αποφάσισε την επανέκδοση φέτος -αν και της είχαν γίνει και στο παρελθόν ανάλογες κρούσεις-, θεωρώντας ότι αποτελεί βασικό εγχειρίδιο για την ιστορία της ελληνικής αρχαιολογίας.
Ερευνες
Το βιβλίο καλύπτει μια μακρά περίοδο της ελληνικής ιστορίας από τον 15ο έως και το τρίτο τέταρτο του 20ού αιώνα. Μέσα από λεπτομερειακή έρευνα των αρχείων, των αρχαιολογικών περιοδικών, του ημερήσιου και περιοδικού Τύπου και άλλων σχετικών δημοσιεύσεων δίνεται για πρώτη φορά μια ολοκληρωμένη εικόνα του θέματος.
Για παράδειγμα μαθαίνουμε ότι η οικοδομή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου έγινε πανελλήνιο αίτημα με την απελευθέρωση και τη δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους. Το πρώτο σχέδιο για το Μουσείο οφείλεται στον Γερμανό Λεο φον Κλέντσε, το οποίο δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ γιατί τα οικονομικά του ελληνικού κράτους δεν άντεχαν για μεγάλα έξοδα. Στα τέλη του 1856 ο Δημήτριος Βερναρδάκης ή Μπερναρδάκης, ομογενής από την Πετρούπολη, προσέφερε τις πρώτες 200.000 δραχμές προκειμένου να ανεγερθεί το μουσείο. Από τότε πολλές συζητήσεις έγιναν, πολλές απόψεις έπεσαν στο τραπέζι, ένας άκαρπος διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός ακολούθησε έως ότου το χωροταξικό λυθεί (είχαν ακουστεί γνώμες, από το να ανεγερθεί στον χώρο της σημερινής Εθνικής Βιβλιοθήκης του Μετοχικού Ταμείου Στρατού, μέχρι τον λόφο του Αγ. Αθανασίου) με τη δωρεά της Ελένης Τοσίτσα στο οικόπεδο όπου το μουσείο στεγάζεται σήμερα (1966-1879). Ωστόσο και γι αυτό το σημείο ακούστηκαν αντιρρήσεις, όπως ότι η περιοχή ήταν απόκεντρη κι ακατάλληλη για το μουσείο.
Επειτα από μια σύντομη αναφορά στην κατάσταση των μνημείων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και στο έργο των Ευρωπαίων περιηγητών που επισκέφθηκαν την Ελλάδα στα χρόνια εκείνα, η ιστορία της μέριμνας για τις αρχαιότητες παρακολουθείται βήμα προς βήμα από τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας, όταν πρωτοεκδηλώνεται το ενδιαφέρον των Ελλήνων για τις αρχαιότητες, έως την εποχή του Καποδίστρια (1828-1831) και του Οθωνα (1833-1862), την περίοδο 1863-1900 και τα νεότερα χρόνια (1900-1976). Παράλληλα, σε ειδικά κεφάλαια, παρουσιάζεται η δημιουργία των πρώτων δημόσιων αρχαιολογικών συλλογών, η ίδρυση και το ιστορικό της οικοδομής των αθηναϊκών και επαρχιακών μουσείων, καθώς και η ανάγκη νέων μουσείων, όπως επιβάλλει η σύγχρονη πραγματικότητα. Πλούσιο φωτογραφικό υλικό εικονογραφεί και συμπληρώνει τα κείμενα.
Αντιγόνη Καράλη
akarali@pegasus.gr
http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=12194&subid=2&pubid=8458874
