Η παλιά παράδοση της πόλης Κιλκίς

Ο ιερός ναός Αγίου Γεωργίου Λόφου Κιλκίς.
(Φωτογραφία από το Γιώργο Εχέδωρο το 1980.)

Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος

Κάθε περιοχή, κάθε πόλη, είναι σα μια γυναίκα, ενδύεται με έναν μανδύα όπου καλύπτει επιμελώς την ιστορία της.

Ο μανδύας του χρόνου αγκαλιάζει τις καλές και τις άσχημες στιγμές της πόλης, καθώς βαδίζει μέσα στους αιώνες. Όταν δεν μπορούμε να ανασηκώσουμε το μανδύα αυτόν για να δούμε το παρελθόν της, τότε πλάθουμε μύθους, αφηγούμαστε θρύλους παλιούς.


Από πολύ μικρός, δεν ξέρω γιατί, πίστευα πως ο λόφος του Αγίου Γεωργίου της πόλης Κιλκίς ήταν κούφιος και γεμάτος νερό. Ίσως να είχα ακούσει για το σπήλαιο και την ύπαρξη υδάτων μέσα σε αυτό. Ίσως να επηρεάστηκα από το υδραγωγείο που υπήρχε εκεί.
Νόμιζα πως μια μέρα θα γινόταν έκρηξη σαν σε ηφαίστειο, θα άνοιγε ο λόφος και θα πλημμύριζε η πόλη του Κιλκίς.
Θυμάμαι το αίσθημα αυτό να με κυριεύει ένα απόγευμα, κάπου στα μέσα της δεκαετίας του εξήντα, όταν μπήκαμε μια παρέα πιτσιρικάδες στο σπήλαιο του Κιλκίς. Δέσαμε σε μια αγριοσυκιά από έξω την άκρη μιας κουλούρας στρατιωτικού τηλεφωνικού καλωδίου. Με το ‘μίτο της Αριάδνης’ θα ήμασταν ασφαλείς να μην χαθούμε στις ‘σαράντα κάμαρες’.
Τσαλαβουτούσαμε μέσα στις ‘σαράντα κάμαρες’ με έναν αδύναμο φακό και πίστευα πως όπου νάταν θα ερχόταν ένα μεγάλο κύμα νερού και θα μας παράσερνε. Αλλά δεν έγινε τίποτε. Ήταν αποκύημα μιας εγκεφαλικής έξαρσης.

Το βουλγάρικο βιβλίο για το Κιλκίς

Εκείνη την εποχή, κυκλοφόρησε στη Σόφια ένα βιβλίο για το Κιλκίς. Ήταν το 1969. Είχε την ονομασία 'Кукуш и ңеговото минало' ‘το Κιλκίς και το παρελθόν του’. Ήταν γραμμένο στη βουλγαρική γλώσσα από τον ТУШЕ ВЛАХОВ –( Τούτσε Βλάχωφ).
Το βιβλίο αυτό το πληροφορήθηκα και το μελέτησα δεκατρία χρόνια μετά την έκδοσή του. Στις αρχές, δηλαδή, τις δεκαετίας του ’80. Διάβαζα σελίδα-σελίδα το βουλγαρικό βιβλίο, με τη βοήθεια ενός βουλγαρο-ελληνικού λεξικού. Και έφθασα στην αναφορά του συγγραφέα για το σπήλαιο του Κιλκίς. Εκεί πάγωσα. Έλεγε επί λέξει: «υπάρχει μια παλιά παράδοση πως ο λόφος του Αγίου Γεωργίου ήταν γεμάτος νερό και πως μια μέρα θα άνοιγαν τα βράχια και θα πνιγόταν η πόλη στο νερό.»Δεν μπορούσα να κοιμηθώ όλο το βράδυ. Ήταν αυτό ακριβώς που με προβλημάτιζε σε μικρή ηλικία. Διάβαζα και ξαναδιάβαζα λέξη προς λέξη την παράδοση που προήλθε από τους παλιούς εντόπιους κατοίκους της πόλης και έγινε γνωστή και στους Βουλγάρους που οίκησαν στην πόλη.
Αυτά γράφει ο Βλάχωφ. Ονομάζει, μάλιστα, τους παλιούς κατοίκους του Κιλκίς ‘μακεδονοθράκες’ αποφεύγοντας, για ευνόητους λόγους, να τους χαρακτηρίσει ‘έλληνες’. Είναι γνωστό πως η βουλγαρική εποίκιση στην πόλη Κιλκίς πραγματοποιείται, κυρίως, μετά το 1885. Τότε, δηλαδή, που άνθιζε η βουλγαρική συστηματική πολιτική για τη Μακεδονία. (Περισσότερα για την πολιτική αυτή μπορεί να μελετήσει ο αναγνώστης στο βιβλίο μου ‘Μακεδονία, ιστορία του Κιλκίς’).
Η ‘πηγή του Καλόγερου’
Αυτή η παλιά παράδοση από γενιά σε γενιά για το νερό του λόφου του αγίου Γεωργίου δεν δημιουργήθηκε από κάποιον παλιό μυθοπλάστη.
Υπάρχει η πραγματική εξήγηση ύπαρξης υδάτων στο ‘κούφωμα’ του λόφου. Όπως διαπιστώθηκε -από σχετική μελέτη- στο σπήλαιο έμπαινε αρκετή ποσότητα όμβριων υδάτων από διάφορα σημεία, έτσι άλλωστε, δημιουργήθηκαν και οι σταλακτίτες. Όταν η στάθμη των υδάτων ανέβαινε, έβρισκε διέξοδο σε κάποια σχισμή βράχου, δημιουργώντας, έτσι μια πηγή. Μια τέτοια ήταν και η ονομαζόμενη ‘πηγή του καλόγερου’ στη νότια πλευρά του λόφου, ήταν μάλιστα αφιερωμένη στην Αγία Τριάδα. 

 Υπήρχε, δηλαδή, παρεκκλήσι στην πηγή. Η ονομασία, προφανώς, προήλθε από τούς καλόγερους που μόναζαν στο μοναστήρι που ήταν στην κορυφή του λόφου. Το παρεκκλήσι αυτό, μαζί με τον ναό της Παναγίας, που ήταν λίγο πιο κάτω καταστράφηκαν από τους σχισματικούς ή του ουνίτες στα μέσα της δεκαετίας του 1880. Στην πολυτάραχη αυτή εποχή όπου αρκετές εθνότητες βιώνανε μαζί στην πόλη του Κιλκίς, τις ελληνικές λέξεις στις αγιογραφίες του αγίου Γεωργίου τις κάλυψαν οι σχισματικοί με βαφή και έγραψαν τους αγίους στα σλαβικά. Αυτό διαπιστώθηκε στα 1915.
Η ύπαρξη της πηγής, μας οδηγεί σε μια άλλη εποχή. Εποχή με άλλες κλιματικές συνθήκες, όπου οι βροχοπτώσεις στην περιοχή ήταν σε τέτοιο βαθμό ώστε η πηγή να αναβλύζει όλο το έτος.
Φυσικά το πόσιμο αυτό νερό, ήταν η αιτία της κατοίκησης του λόφου του Κιλκίς από τα αρχαία χρόνια.
Μάλιστα, επί Ρωμαιοκρατίας έγινε εδώ, στρατιωτικός ρωμαϊκός σταθμός, όπου στρατοπέδευαν ρωμαϊκές δυνάμεις. Σχετικά αναφέραμε σε παλαιότερα ιστορικά άρθρα για τις αρχαίες Βράγυλες.
Υπάρχουν, βέβαια, και άλλα υπόγεια ύδατα γύρω από το λόφο του Κιλκίς, καθώς και βρύσες. Γνωστή είναι και η βρύση του Αμπντίλ αγά που έγινε αργότερα οθωμανικό λουτρό. Στο βραχώδες μέρος του λόφου μόνον αυτή η πηγή υπήρχε. Από εκεί υδρεύονταν και το μοναστήρι αλλά και ο μικρός οικισμός που ήταν κτισμένος κάτωθεν του μοναστηριού, στο βραχώδες τμήμα του λόφου.
Ο μανδύας της λησμονιάς

Οι κλιματικές αλλαγές του πλανήτη μας, που γίνονται ορατές τους τελευταίους αιώνες, έφεραν ένα νέο σκηνικό στην επιφάνεια της γης. Οι λίμνες μικραίνουν, τα ποτάμια στερεύουν, πηγαία ύδατα γνωστά για αιώνες, χάνονται . Επηρέασαν και την περιοχή του Κιλκίς με αποτέλεσμα να λιγοστέψουν τα ύδατα της περιοχής και φυσικά να στερέψει και η ‘πηγή του καλόγερου’. Με την καταστροφή του παρεκκλησίου της Αγίας Τριάδας, χάθηκαν και τα ίχνη της πηγής. Δεν γνωρίζουμε που ακριβώς ήτανε. Είναι πιθανόν, σήμερα, στο σημείο που ήταν να κτίστηκε μια οικοδομή. Όλα έγιναν παρελθόν, ντύθηκαν με το μανδύα της λησμονιάς και χάθηκαν.
Υπήρχε, λοιπόν, κάποτε μια παράδοση, ένας θρύλος, ένας μύθος για την πόλη του Κιλκίς. Να ανοίξει ο λόφος του αγίου Γεωργίου και να πλημμυρίσει με ορμητικά νερά η πόλη, να παρασύρει τους κατακτητές και να τους πάρει το ρέμα.

 

 
Είχε έρθει το πλήρωμα του χρόνου.
Και μια μέρα άνοιξε ο λόφος του Κιλκίς.
Και χίμηξαν με ορμή τα ύδατα.
Και παρέσυραν τους κατακτητές.
Και τους πέταξαν στα ρέματα...